تحلیل SWOT نظام بانکی ایران
میثم حقیقی
نظام بانکی کشور امروز با چالش‌های متعددی مواجه است؛ از جمله مشکلاتی نظیر اضافه برداشت از بانک مرکزی، کفایت سرمایه نامناسب، ناترازی‌های گوناگون (دارایی- بدهی، منابع- مصارف، درآمد- هزینه)، بنگاه‌داری و املاک مازاد غیر قابل فروش، مطالبات غیر جاری (NPL) بالا و دیگر مسائل. این وضعیت به آشفتگی در عملکرد بانک‌ها انجامیده و مرز بین انواع بانک‌ها را در ایران از بین برده است. به طوری که بانک‌های تخصصی به انجام فعالیت‌های تجاری نیز روی آورده‌اند و بانک‌های تجاری وارد حوزه پروژه‌های بلندمدت توسعه‌ای شده‌اند.
لزوم هماهنگی نظام بانکی با قوانین بالادستی
بانک‌های تخصصی بر اساس قوانین ملزم به ارائه تسهیلاتی نظیر ازدواج و فرزندآوری شده‌اند. از سوی دیگر، بانک‌های غیر تخصصی در حوزه مسکن نیز به ارائه تسهیلات مرتبط با مسکن اجبار شده و در صورت عدم تحقق این موارد، مشمول جرائم مالیاتی می‌شوند. در راستای رفع این مشکلات و اجرایی‌سازی قوانین بالادستی مانند قانون برنامه هفتم پیشرفت و قانون جدید بانک مرکزی، هیأت عالی بانک مرکزی اقدام به تصویب دستورالعمل‌هایی برای تأسیس، فعالیت، نحوه اداره و نظارت بر انواع مؤسسات اعتباری و بانک‌های قرض‌الحسنه کرده است. هدف این اقدام، بهبود مدل‌های کسب و کار بانکی و تحلیل عملکرد بانک‌ها عنوان شده است.
نقاط قوت تخصصی شدن نظام بانکی
تخصصی شدن بانک‌ها، ضمن همسویی با تجربیات جهانی، می‌تواند زمینه‌های زیر را فراهم کند:
افزایش شفافیت در وظایف و مأموریت‌های بانک‌ها
ارتقای توان سیاست‌گذاری نهاد ناظر
تسهیل در نظارت
تخصصی شدن خدمات بانکی و جلوگیری از تداخل وظایف
هماهنگی با اهداف و سیاست‌های کلان اقتصادی
افزایش ریسک تمرکز اعتباری در بانک‌های تخصصی و توسعه‌ای
وابستگی بیشتر بانک‌ها به منابع دولتی
ایجاد ساختارها و مقررات متعدد و افزایش بوروکراسی‌های اداری
کاهش توان رقابت و نوآوری در ارائه خدمات
گرایش به انحصارگرایی در خدمات بانکی
ضعف در زیرساخت‌های نظارتی
سردرگمی مشتریان
بازتعریف وظایف بانک‌ها و شفاف‌سازی صورت‌های مالی
حرکت به سوی بانکداری نوین
افزایش احتمال دخالت‌های سیاسی در مأموریت بانک‌ها
ایجاد زمینه برای شکل‌گیری رانت در تخصیص منابع
تغییر سیاست‌های پولی در پی تغییر دولت یا مدیریت بانک مرکزی
کم‌توجهی به بازار سرمایه و اتکای بیش از حد به تأمین مالی بانکی
