زندگی قسطی برای ایرانی ها / قدرت خرید خانوارها هر روز کمتر می‌شود
اقتصاد ایرانی: خرید اقساطی دیگر فقط مختص کالاهای لوکس نیست؛ از گوشی و لپ‌تاپ تا یخچال و حتی مواد غذایی، همه چیز وارد «اقتصاد قسطی» شده‌اند. اما آیا این مدل خرید، تسکینی برای معیشت است یا نشانه‌ای از بحرانی عمیق‌تر؟
در شرایطی که قدرت خرید خانوارها هر روز کمتر می‌شود، خرید اقساطی برای بسیاری از ایرانی‌ها تنها راه حفظ سبک زندگی یا تأمین نیازهای ضروری شده است. تنها یکی از پلتفرم‌های آنلاین فروش اقساطی از ابتدای سال تا خرداد ۱۴۰۴، رشد ۱۲۵ درصدی در سفارش‌ها را ثبت کرده است؛ نشانه‌ای از گسترش سریع این الگوی مصرف.
خرید اقساطی: از آپشن به اجبار
کاربران در شبکه‌های اجتماعی از تجربه‌های خود می‌گویند: «اگه قسطی نبود، باید قید کارم رو می‌زدم چون لپ‌تاپم خراب شده بود» یا «قسط‌هام اون‌قدر زیاده که آخر ماه حتی کرایه هم نمی‌مونه». حالا حتی بسته‌های مواد غذایی هم قسطی فروخته می‌شود.
سودهای پنهان، جذابیت‌های آشکار
ساده بودن فرآیند خرید، حذف چک و ضامن و تنوع قیمت‌ها، جذابیت این پلتفرم‌هاست. اما سودهای بالا و شفاف‌سازی ضعیف، نگرانی اصلی مشتریان است.
کارشناسان چه می‌گویند؟
صادق سپندارند، کارشناس اقتصادی، می‌گوید: «این مدل خرید در نبود حمایت‌های واقعی، فقط یک مسکن روانی است که طبقه‌ای بدهکار و آسیب‌پذیر می‌سازد.»
فردین یزدانی، پژوهشگر اقتصادی، معتقد است: «مردم دیگر نقدینگی ندارند و کسب‌وکارها برای بقا به فروش اقساطی متوسل شده‌اند. در برخی مناطق، حتی قصابی‌ها گوشت را قسطی می‌فروشند!»
او هشدار می‌دهد که وابستگی بیش‌ازحد به این مدل می‌تواند به شکل‌گیری بحران بدهی بینجامد، خصوصاً در غیاب ساختار اعتباری شفاف و پایدار.
میان فقر و تظاهر
یزدانی بخشی از خریدهای قسطی را ناشی از «نمایش رفاه» می‌داند، اما تأکید می‌کند که عامل اصلی، فقر است. او همچنین ریسک ورشکستگی کسب‌وکارهایی را یادآور می‌شود که بدون در نظر گرفتن ریسک، تنها بر فروش اقساطی تکیه کرده‌اند.
نتیجه‌گیری: نیازمند نظارت پیشگیرانه
اقتصاد قسطی، بازتابی از وضعیت شکننده اقتصاد خانوار است. بدون سیاست‌گذاری مؤثر و چارچوب‌های نظارتی، این «تسکین موقت» ممکن است به «بحران مالی» بزرگ‌تری منجر شود.
