شوک عجیب به خرید و فروش خودرو / دلیل توقف خرید خودرو چیست؟
اقتصاد ایرانی: شوک تازه به بازار خودرو؛ با کاهش تقاضا به دلیل خروج دلالان و افت قدرت خرید مصرف‌کنندگان، این بازار در آستانه تغییر بزرگ قرار گرفته است. آیا خودرو بار دیگر جایگاه مصرفی خود را بازخواهد یافت؟
بازار خرید و فروش خودرو پس از پنج سال جولان دلالان اکنون در حال بازگشت به کارکرد مصرفی خود است، اما این تغییر ظاهراً خوشایند، بحران جدیدی را به همراه داشته است. در شرایط فعلی نه تنها دلالان از بازار خودرو کنار رفته‌اند، بلکه خریداران حقیقی نیز توان مالی ورود به بازار را ندارند.
تحلیل دلایل تغییر وضعیت بازار خودرو
روند تبدیل خودرو از کالایی مصرفی به کالای سرمایه‌ای از سال ۱۳۹۵ آغاز شد. عوامل متعددی نظیر عدم تعادل عرضه و تقاضا، سیاست‌های ناکارآمد، تحریم‌ها، مشکلات ارزی و کاهش تولید در این امر نقش داشتند. در این میان، سیاست کنترل دستوری قیمت‌ها و ممنوعیت واردات باعث تحول عمیقی در بازار خودرو شد و زمینه رانت‌خواری را گسترش داد.
بررسی جذابیت طرح‌های فروش خودرو در گذشته
تا دی‌ماه ۱۴۰۱، طرح‌های فروش خودرو به دلیل اختلاف قیمت شدید بین کارخانه و بازار آزاد، جذابیت بسیاری داشتند. به‌عنوان نمونه، یک برنده خوش‌شانس خودرو پژو پارس ای‌ال‌ایکس در آن زمان با پرداخت ۲۰۹ میلیون تومان به کارخانه، می‌توانست آن را در بازار آزاد به قیمت ۵۱۰ میلیون تومان بفروشد. این اختلاف قیمت بیش از ۳۰۰ میلیون تومان سود معادل دستمزد سه سال و ۹ ماه یک کارگر با دو فرزند بود. همین عامل موجب شده بود که میلیون‌ها نفر برای طرح‌های فروش ثبت نام کنند.
مدل خودرو قیمت کارخانه (میلیون تومان) قیمت بازار آزاد (میلیون تومان) سود ناشی از فروش (میلیون تومان)| پژو پارس ای‌ال‌ایکس | ۲۰۹ | ۵۱۰ | ۳۰۱ |
تغییرات جدید و کاهش تقاضا در بازار
اما اکنون، شرایط کاملاً تغییر کرده است. طرح‌های فروش ایران خودرو که در گذشته ۱۱ میلیون متقاضی داشت، اکنون تنها حدود ۵۲۰ هزار متقاضی دارد و تعداد متقاضیان عادی به کمتر از ۱۰۰ هزار نفر رسیده است. این کاهش نشان‌دهنده بحران قدرت خرید مردم و رسیدن بازار به سقف قیمتی است.
در حال حاضر خودرویی تحت عنوان اقتصادی در کشور وجود ندارد و تقریباً قیمت تمامی خودروها از ۵۰۰ میلیون تومان شروع می‌شود. این افزایش قیمت حتی خودروهای پرتیراژ داخلی نظیر دنا را به بالای ۱ میلیارد تومان رسانده است.
راهکارهای پیشنهادی برای جلوگیری از بحران
خودروسازان داخلی برای مقابله با کاهش تقاضا اقدام به تسهیل شرایط ثبت نام کرده‌اند. کاهش مبلغ بلوکه از ۳۵۰ میلیون تومان به ۱۰۰ میلیون تومان، حذف شرط گواهینامه، حداقل سن ۱۸ سال و نداشتن پلاک فعال از جمله این اقدامات است.
با این حال، تنها تغییر شرایط ثبت نام کافی نیست. پیشنهاد می‌شود که خودروسازان به جای اصرار بر قرعه‌کشی و فروش نقدی، به فروش اقساطی هدفمند و مشارکتی با نهادهای مالی روی آورند. بازطراحی سبد محصولات و تمرکز بر تولید خودروهای اقتصادی نیز از دیگر الزامات برای خروج از بحران است.
با این اقدامات، بازار خودرو می‌تواند به سمتی حرکت کند که ضمن حفظ تولید و درآمد خودروسازان، نیاز مصرف‌کنندگان واقعی نیز تامین شود.
