تاثیر آماده‌باش اقتصادی بر زندگی مردم و بازارها
اقتصاد ایرانی: بازگشت تحریم‌های سازمان ملل علیه ایران در قالب مکانیسم ماشه در پایان مهلت ۳۰ روزه، اقتصاد کشور را وارد حالت آماده‌باش کرده است؛ اظهارات اخیر امانوئل ماکرون مهر تاییدی بر قطعی بودن این تحریم‌ها محسوب می‌شود.
کمتر از ۱۰ روز تا پایان مهلت ۳۰ روزه و بازگشت خودکار تحریم‌های شورای امنیت سازمان ملل متحد باقی مانده است. با وجود اینکه پیشتر سه کشور اروپایی، یعنی فرانسه، انگلیس و آلمان به‌طور رسمی روند فعال‌سازی مکانیسم ماشه را آغاز کرده بودند، اما بارقه امیدی برای مصالحه باقی بود. اکنون، سخنان امانوئل ماکرون، رئیس‌جمهور فرانسه، مهر تأییدی بر بازگشت تحریم‌های سازمان ملل است.
فعال‌سازی مکانیسم ماشه
امانوئل ماکرون در گفت‌وگویی با شبکه اسرائیلی بیان داشت: «بازگشت تحریم‌های سازمان ملل علیه ایران در قالب مکانیسم ماشه در پایان سپتامبر قطعی خواهد بود، چراکه آخرین اخباری که از طرف ایرانی‌ها داریم جدی نیست.» مکانیسم ماشه که از آن به عنوان snap-back mechanism نیز یاد می‌شود، بر اساس بندهای ۳۶ و ۳۷ برجام و همچنین تاییدشده در قطعنامه ۲۲۳۱ شورای امنیت سازمان ملل متحد، ابزاری حقوقی برای بازگشت خودکار تحریم‌های سازمان ملل است. این مکانیسم به‌طور خاص برای مواقعی طراحی شده که یکی از طرفین توافق از اجرای تعهدات خود سر باز زند.
در چارچوب برجام، اگر شورای امنیت بخواهد تعلیق تحریم‌های سازمان ملل را ادامه دهد، نیازمند صدور قطعنامه‌ای جدید است که این تعلیق را تمدید کند. در شرایط فعلی، با توجه به مخالفت‌های احتمالی ایالات متحده آمریکا و همچنین موضع اروپا درخصوص فعال‌سازی مکانیسم ماشه، بعید به نظر می‌رسد که قطعنامه‌ای برای جلوگیری از بازگشت تحریم‌ها به تصویب برسد.
پیامدهای اقتصادی محتمل پس از پایان مهلت ۳۰ روزه
در صورت عدم دستیابی به توافق و بازگشت خودکار تحریم‌های سازمان ملل پس از پنجم مهرماه، جمهوری اسلامی ایران با موجی از پیامدهای اقتصادی روبه‌رو خواهد شد که می‌تواند وضعیت را برای اقتصاد کشور دشوارتر کند. این پیامدها که بیشتر روانی هستند، بازارها را در حالت آماده‌باش قرار داده‌اند. برخی از مهم‌ترین این پیامدها عبارتند از:
تحریم‌های بانکی شامل ممنوعیت تراکنش‌های بین‌بانکی، محدودیت دسترسی به دارایی‌های مسدود‌شده و قطع ارتباط با سوئیفت است.محدودیت‌های شدیدتر بر صادرات نفت، میعانات گازی و محصولات پتروشیمی اعمال خواهد شد و درآمدهای ارزی کشور کاهش می‌یابد.فرار سرمایه و افزایش هزینه‌های مبادلاتی، فضای کسب‌وکار را ناامن‌تر می‌کند.strong>نوسانات ارزی و افزایش تورم می‌تواند قدرت خرید مردم را کاهش دهد و فشار بیشتری بر اقشار کم‌توان وارد آورد. پیامد توضیحات| بازگشت تحریم‌های بانکی و محدودیت دسترسی به سیستم سوئیفت |
| محدودیت‌های صادرات نفت و میعانات گازی |
| کاهش سرمایه‌گذاری خارجی و افزایش هزینه مبادلات تجاری |
| تأثیر روانی بر بازار ارز و طلا و ادامه فشار تورمی |
سناریوهای احتمالی پیش‌رو
با نزدیک‌شدن به پایان مهلت ۳۰ روزه، چندین سناریو برای آینده قابل تصور هستند:
۱. مصالحه در دقیقه نود
در این سناریو، ایران و کشورهای اروپایی به توافقی دست می‌یابند که ممکن است شامل پذیرش بخشی از خواسته‌های اروپا از سوی ایران باشد. این مصالحه می‌تواند از طریق مذاکرات مستقیم یا میانجی‌گری یک کشور ثالث صورت گیرد.
۲. ادامه روند و بازگشت کامل تحریم‌ها
در صورت عدم توافق، تمامی تحریم‌های سازمان ملل خودکارا احیا شده و فشار اقتصادی و سیاسی بر ایران تشدید خواهد شد.
۳. تصمیمات راهبردی ایران
ایران ممکن است با خروج از NPT یا کاهش همکاری با آژانس بین‌المللی انرژی اتمی، واکنش سیاسی نشان دهد. این اقدامات پیامدهای گسترده‌ای در سطح بین‌المللی به دنبال دارد.
ترس از اثرات روانی قطعنامه‌ها
قطعنامه‌ها بیشتر از جنبه روانی بر بازارهای داخلی تأثیر خواهند گذاشت. فعالان اقتصادی ممکن است آن را معادل تشدید تحریم‌ها تلقی کنند، که می‌تواند بر بازار ارز، طلا و سایر دارایی‌ها اثر بگذارد. مدیریت هوشمندانه دولت و اطلاع‌رسانی دقیق می‌تواند در کاهش این نوسانات موثر باشد.
آثار محدود ناشی از قطعنامه‌ها
بازرسی محموله‌ها و محدودیت‌های ناشی از قطعنامه‌ها به عوامل سیاسی و اراده دولت‌ها وابسته است. با توجه به شرایط فعلی جهانی و قدرت‌های بزرگ، اثربخشی این قطعنامه‌ها کاهش یافته و احتمال اجماع کامل برای اجرای قاطع آنها بسیار پایین است.
به‌عنوان جمع‌بندی، نظام سیاست‌گذاری کشور باید از ابزارهای دیپلماتیک خود بهره گرفته تا آثار روانی تحریم‌ها مدیریت شوند و در عین حال تلاش کند فضای اقتصادی و روابط بین‌المللی را با ثبات بیشتری هدایت کند.
