مکانیسم ماشه چیست و چرا باید آن را جدی بگیریم؟
اقتصاد ایرانی: فعال‌سازی مکانیسم ماشه و بازگشت تحریم‌های شورای امنیت تهدیدی جدی برای اقتصاد ایران است که می‌تواند به انزوای بین‌المللی، سقوط فروش نفت و تشدید مشکلات معیشتی منجر شود. این اتفاق فضای اقتصادی کشور را در بلاتکلیفی و فشار قرار داده است.
در شرایط فعلی که مذاکرات میان ایران و اروپا مجدداً آغاز شده است، فعال‌سازی مکانیسم ماشه و بازگشت تحریم‌های شورای امنیت به یکی از نگرانی‌های اصلی در فضای سیاسی و اقتصادی کشور تبدیل شده است. این موضوع، بسیاری از کسب‌وکارها را در بلاتکلیفی فرو برده و باعث شده برخی فعالیت‌های اقتصادی به حالت تعلیق درآید یا به‌طور محدود ادامه پیدا کند. در کنار این مسائل، تحولات اخیر منطقه نیز به پیچیدگی اوضاع افزوده است.
پیامدهای جنگ ایران و اسرائیل بر اقتصاد
به گفته محمود جامساز، اقتصاددان برجسته، جنگ اخیر ۱۲ روزه میان ایران و اسرائیل تأثیرات مخربی بر اقتصاد کشور داشته است. این جنگ باعث آسیب به زیرساخت‌ها، توقف فعالیت بسیاری از صنایع و کاهش ظرفیت تولیدی در صنایعی نظیر فولاد، سیمان و سایر صنایع کوچک شده است. علاوه بر این، مشکلات ساختاری اقتصاد ایران نظیر تورم بالا، رشد منفی اقتصادی و کاهش سرمایه‌گذاری، فشار دوچندانی به کشور وارد کرده است.
جامساز هشدار می‌دهد، فعال شدن مکانیسم ماشه موجب بازگشت کلیه تحریم‌های سازمان ملل خواهد شد و تمامی دولت‌ها از جمله چین و روسیه نیز ملزم به اجرای این تحریم‌ها خواهند بود. نتیجه این امر، انزوای اقتصادی ایران و فشارهای شدیدتر در مقایسه با دوران تحریم‌های یک‌جانبه آمریکا خواهد بود.
پیامدهای فعال شدن مکانیسم ماشه
اگر تحریم‌های سازمان ملل مجدداً فعال شوند، صادرات نفت ایران عملاً به صفر خواهد رسید و صادرات غیرنفتی نیز به‌شدت کاهش می‌یابد. این شرایط، درآمدهای ارزی کشور را به‌شدت محدود کرده و دولت را ناچار به چاپ پول، استقراض از بانک مرکزی و سایر روش‌های پرهزینه می‌کند. پیامدهای این تصمیمات عبارت‌اند از:
پیامد توضیح
| افزایش تورم | چاپ پول بدون پشتوانه موجب افزایش نرخ تورم و کاهش ارزش پول ملی خواهد شد. |
| رشد بیکاری | تعطیلی صنایع و کاهش سرمایه‌گذاری منجر به از دست دادن شغل‌های متعدد خواهد شد. |
| سقوط بازار سرمایه | کاهش اعتماد سرمایه‌گذاران، شاخص‌های بورس را نزولی می‌کند. |
| رکود اقتصادی | کاهش فعالیت‌های اقتصادی به منفی شدن رشد اقتصادی منجر خواهد شد. |
این اقتصاددان معتقد است که در صورت تشدید تنش‌ها و فعال شدن مکانیسم ماشه، قدرت چانه‌زنی ایران در مذاکرات آینده با آمریکا به میزان چشمگیری کاهش می‌یابد و علاوه بر آن، تهدیدات امنیتی نیز علیه ایران افزایش خواهد یافت.
لزوم تغییر دیپلماسی تقابلی
جامساز فعال شدن سیاست‌های تقابلی را در شرایط کنونی اشتباه می‌داند و خواستار بازبینی در استراتژی‌ها است. وی به این نکته اشاره می‌کند که ادامه مسیر فعلی و تقابل بیشتر با غرب و اسرائیل، تنها به تشدید مشکلات خواهد انجامید. او همچنین از تجربیات گذشته یاد می‌کند که عدم پذیرش واقعیات بین‌المللی به هزینه‌های گزاف منجر شده است.
پیامدهای اقتصادی تشدید تنش‌ها
در صورت بروز تنش‌ها یا حملات مجدد، پیش‌بینی می‌شود که نرخ ارز به ارقام بیش از ۱۱۰ هزار تومان برسد. این امر تورمی بیش از ۵۰ درصد ایجاد کرده و واردات را نیز به‌شدت محدود می‌کند. رشد اقتصادی کشور در چنین شرایطی به حدود منفی ۴ تا ۵ درصد خواهد رسید و بحران بانکی نیز شدت بیشتری پیدا می‌کند.
چشم‌انداز آینده در صورت اسنپ‌بک
با فعال شدن مکانیسم ماشه، حتی بازگشت به میز مذاکره تضمینی برای رسیدن به توافق نخواهد بود. تجربه نشان داده که ایالات متحده تمایل چندانی به پذیرش شرایط ایران در زمینه پرونده هسته‌ای ندارد و ممکن است این وضعیت به تحریم‌های سخت‌تر و فشارهای بیشتر تبدیل شود.
جامساز تأکید دارد که پیشگیری از فعال شدن مکانیسم ماشه و جلوگیری از انزوای بین‌المللی، کلید عبور از بحران‌های فعلی است. او خواستار تغییر جدی در سیاست خارجی و استفاده از اصول دیپلماسی مبتنی بر هزینه و فایده است.
