افشاگری پزشکیان درباره قیمت بنزین/ لیتری 10 هزار تومان؟!
اقتصاد ایرانی: مسعود پزشکیان با اشاره به ناترازی انرژی و افزایش مصرف بنزین در کشور تأکید کرد: ادامه فروش بنزین با قیمت کنونی به دهک‌های بالای جامعه امکان‌پذیر نیست و ضرورت بازنگری در سیاست‌های یارانه‌ای و قیمت‌گذاری سوخت اجتناب‌ناپذیر است.
مصرف روزانه بنزین در ایران از مرز ۱۲۵ میلیون لیتر عبور کرده است، در حالی که تولید آن به ۱۱۵ میلیون لیتر می‌رسد و همین امر کشور را به یک واردکننده تمام‌عیار تبدیل کرده است. واردات بنزین در سال ۱۴۰۳ نزدیک به ۵ میلیارد دلار هزینه خواهد داشت و دولت مجبور به بازنگری در سیاست‌های یارانه‌ای و قیمت‌گذاری سوخت شده است.
افشاگری پزشکیان؛ آیا قیمت بنزین به 10 هزار تومان می‌رسد؟
مسعود پزشکیان اخیراً از ناترازی انرژی در کشور انتقاد کرده و صراحتاً اعلام کرده است که نمی‌توان بنزین را با قیمت کنونی به دهک‌های بالای جامعه داد. به نظر می‌رسد تصمیمات مهمی درباره تغییرات در سیاست‌های سهمیه‌بندی و قیمت‌گذاری سوخت در راه باشد. این احتمال وجود دارد که سهمیه بنزین دهک‌های بالا قطع یا قیمت جدیدی برای عرضه بنزین تعیین شود.
بحران مصرف بیش از حد بنزین
بنزین همچنان شریان اصلی حمل‌ونقل در ایران به شمار می‌رود اما شکاف میان تولید و مصرف آن تبعات گسترده‌ای دارد. عوامل اصلی این ناترازی شامل رشد افسارگسیخته خودروهای شخصی، ضعف حمل‌ونقل عمومی، توقف توسعه سوخت‌های جایگزین و کیفیت پایین خودروهای داخلی است. میانگین مصرف سوخت خودروهای داخلی بیش از ۱۰ لیتر در هر ۱۰۰ کیلومتر است که تقریباً دو برابر استانداردهای جهانی محسوب می‌شود.
عامل بحران توضیحات| رشد خودروهای شخصی | افزایش تقاضا برای استفاده از خودروهای شخصی به دلیل ضعف حمل‌ونقل عمومی |
| کیفیت پایین خودروهای داخلی | مصرف سوخت بیش از استاندارد جهانی |
| توقف توسعه سوخت‌های جایگزین | عدم سرمایه‌گذاری در سوخت‌های پاک و خودروهای برقی |
| قیمت پایین بنزین | ایجاد انگیزه برای قاچاق سوخت به کشورهای همسایه |
چالش‌های پیش روی پالایشگاه‌های کشور
از سوی دیگر، پالایشگاه‌های ایران به دلیل تحریم‌های بین‌المللی، کمبود سرمایه‌گذاری و تمرکز بر تولید محصولات با ارزش افزوده بالا، با موانع جدی برای افزایش تولید بنزین روبه‌رو هستند. ناخالصی‌های نفت‌خام و الزامات زیست‌محیطی نیز بهره‌وری پالایشگاه‌ها را کاهش داده‌اند. این شرایط، چالش‌های زیادی برای توسعه ظرفیت پالایشگاه‌ها و تحقق اهداف بلندمدت انرژی ایجاد کرده است.
سناریوهای اصلاح قیمت بنزین
دولت در مواجهه با این بحران، دو سناریوی اصلی را برای اصلاح قیمت بنزین در نظر گرفته است:
در سناریوی اول، سهمیه دهک‌های بالای درآمدی حذف می‌شود و بنزین آزاد با نرخ ۱۰ هزار تومان عرضه خواهد شد. دهک‌های پایین همچنان سهمیه‌ای با قیمت ۳ هزار تومان دریافت خواهند کرد.
در سناریوی دوم، دهک‌های بالا علاوه بر بنزین آزاد ۱۰ هزار تومانی، سهمیه‌ای محدود با نرخ ۵ هزار تومان نیز دریافت خواهند کرد.
هر دو سناریو ممکن است باعث افزایش تورم سالانه تا ۵ درصد و هزینه حمل‌ونقل تا ۲۰ درصد شوند. از طرفی، قیمت بنزین در ایران همچنان پایین‌تر از کشورهای همسایه است.
راه‌حل‌های پیشنهادی برای عبور از بحران
عبور از بحران بنزین، صرفاً با اصلاح قیمت ممکن نیست و نیازمند مجموعه‌ای از اصلاحات ساختاری است:
نوسازی حمل‌ونقل عمومی: توسعه خطوط مترو و ریلی و جایگزینی ناوگان فرسوده
ارتقای کیفیت خودروهای داخلی: اجرای استانداردهای سختگیرانه مصرف سوخت، تولید خودروهای کم‌مصرف و هیبریدی
توسعه پالایشگاه‌ها: سرمایه‌گذاری در فناوری‌های نوین و احداث پالایشگاه‌های کوچک
اصلاح سیاست‌های یارانه‌ای: حذف یارانه دهک‌های بالا و استفاده از کارت سوخت هوشمند
نیاز به سرمایه‌گذاری گسترده
برآوردها نشان می‌دهد برای اجرای اصلاحات ساختاری در حوزه انرژی حداقل ۲۵ میلیارد دلار سرمایه‌گذاری نیاز است. این منابع باید از طریق جذب سرمایه خارجی، مشارکت بخش خصوصی و بازنگری جدی در بودجه کشور فراهم شود. بدون این منابع، اصلاحات عمده در حد شعار باقی می‌ماند و بحران بنزین تشدید می‌شود.
آزمون اجتماعی و اقتصادی دولت
افزایش قیمت بنزین گرچه از منظر اقتصادی اجتناب‌ناپذیر است اما از منظر اجتماعی چالش بزرگی برای دولت به شمار می‌رود. اجرای این سیاست نیازمند توجه به دهک‌های آسیب‌پذیر است تا نارضایتی عمومی کاهش یابد و شکاف طبقاتی تشدید نشود.
در صورتی که دولت با اصلاح ساختار حمل‌ونقل عمومی، ارتقای کیفیت خودروها و مهار تورم اقدام کند، می‌تواند نه‌تنها تأثیرات منفی افزایش قیمت سوخت را کاهش دهد، بلکه به توسعه پایدار نیز کمک کند.
بحران بنزین صرفاً یک مسئله فنی یا اقتصادی نیست بلکه فرصتی برای بازنگری در سیاست‌گذاری انرژی محسوب می‌شود. استفاده صحیح از این فرصت می‌تواند به کاهش وابستگی به سوخت‌های فسیلی، توسعه انرژی‌های تجدیدپذیر و ارتقای فرهنگ مصرف کمک کند. در نهایت، تغییرات عمیق و هماهنگ در زیرساخت‌ها، سیاست‌ها و رفتارهای مصرفی نه‌تنها به کاهش بحران بنزین می‌انجامد، بلکه زمینه‌ای برای تحول اجتماعی و اقتصادی کشور فراهم می‌کند.
