7 تحریم شوکه‌کننده شورای امنیت با مکانیسم ماشه احیا شدند!
اقتصاد ایرانی: مکانیسم «ماشه» یا اسنپ‌بک، ابزاری پیش‌بینی شده در قطعنامه ۲۲۳۱ شورای امنیت است که به کشورهای عضو برجام امکان می‌دهد در صورت نقض تعهدات از سوی ایران، تحریم‌های لغو شده را بدون نیاز به رأی‌گیری بازگردانند.
مکانیسم ماشه یا «اسنپ‌بک» به کشورهای عضو توافق هسته‌ای اجازه می‌دهد تا با فعال‌سازی این سازوکار، تحریم‌های شورای امنیت علیه ایران را بدون نیاز به رأی‌گیری مجدداً اعمال کنند. این مکانیسم در قطعنامه ۲۲۳۱ شورای امنیت پیش‌بینی شده است و یکی از ابزارهای کلیدی برای نظارت بر پایبندی به برجام محسوب می‌شود.
مکانیسم ماشه چیست؟
مکانیسم «اسنپ‌بک» به‌گونه‌ای طراحی شده که اگر ایران تعهدات خود در برجام را نقض کند، کشورهای عضو بتوانند بدون نیاز به موافقت سایر اعضای شورای امنیت، تحریم‌های قبلی را از نو برقرار کنند. بر اساس این مکانیسم:
شورای امنیت سازمان ملل ۳۰ روز فرصت دارد تا در مورد ادامه یا بازگشت تحریم‌ها تصمیم‌گیری کند.
در صورتی که قطعنامه‌ای صادر نشود، تمام تحریم‌های قبلی علیه ایران به‌طور خودکار بازمی‌گردند.
تحریم‌هایی که با مکانیسم ماشه (snapback) دوباره فعال می‌شوند، می‌توان به این ۷ مورد اصلی دسته‌بندی و شماره‌گذاری کرد:
ممنوعیت فروش و انتقال تسلیحات به ایران (تحریم تسلیحاتی کامل).
ممنوعیت صادرات یا واردات تجهیزات و فناوری حساس هسته‌ای (مخصوصاً مربوط به غنی‌سازی اورانیوم و آب سنگین).
ممنوعیت فعالیت‌های مرتبط با موشک‌های بالستیک (شامل تحقیق، توسعه و خرید تجهیزات).
انسداد دارایی‌ها و تحریم مالی افراد و نهادهای مرتبط با برنامه هسته‌ای و موشکی.
محدودیت‌های بانکی و مالی بین‌المللی علیه ایران (دسترسی به سیستم مالی جهانی محدود می‌شود).
تحریم‌های سفر و ممنوعیت خروج/ورود برای افراد مشخص‌شده توسط شورای امنیت.
الزام کشورها به بازرسی محموله‌های مشکوک دریایی، هوایی و زمینی به مقصد یا مبدأ ایران.
مهلت زمانی و شرایط اجرای مکانیسم ماشه
بر اساس مفاد برجام، مکانیسم ماشه تا تاریخ ۱۸ اکتبر ۲۰۲۵ معتبر است. پس از این تاریخ، امکان فعال‌سازی این سازوکار از میان می‌رود. همین موضوع سبب شده که طرف‌های اروپایی توافق هسته‌ای تلاش خود را برای فعال‌سازی این مکانیسم پیش از رسیدن به ضرب‌الاجل افزایش دهند.
پیامدهای فعال‌سازی مکانیسم ماشه
در صورت فعال‌سازی، تحریم‌هایی که در قالب ۷ قطعنامه شورای امنیت بین سال‌های ۲۰۰۶ تا ۲۰۱۰ علیه ایران تصویب شده بودند، مجدداً اجرایی خواهد شد. این تحریم‌ها شامل موارد زیر می‌شوند:
شماره قطعنامه سال تصویب محتوای قطعنامه| ۱۶۹۶ | ۲۰۰۶ | الزام ایران به توقف غنی‌سازی و تهدید به تحریم. |
| ۱۷۳۷ | ۲۰۰۶ | ممنوعیت تجهیزات هسته‌ای و بلوکه کردن دارایی‌ها. |
| ۱۷۴۷ | ۲۰۰۷ | تحریم‌های گسترده‌تر بر تسلیحات و دارایی‌ها. |
| ۱۸۰۳ | ۲۰۰۸ | گسترش تحریم‌ها شامل بازرسی محموله‌ها و کنترل فعالیت بانکی. |
| ۱۸۳۵ | ۲۰۰۸ | تأکید مجدد بر تحریم‌های پیشین. |
| ۱۹۲۹ | ۲۰۱۰ | تحریم موشک‌های بالستیک، افراد و شرکت‌ها، و بازرسی محموله‌ها. |
تحلیل و بررسی
فعال‌سازی مکانیسم ماشه اثرات قابل‌توجهی بر آینده روابط ایران و جامعه جهانی خواهد داشت. بازگشت تحریم‌ها می‌تواند اقتصاد ایران را تحت فشار بیشتری قرار دهد و چالش‌های سیاسی و دیپلماتیک جدیدی را به همراه داشته باشد. در عین حال، اختلاف نظر میان اعضای شورای امنیت در مورد حقوق قانونی فعال‌سازی این مکانیسم نیز ممکن است موجب پیچیدگی بیشتر در مسیر اجرای آن شود.
علاوه بر این، تلاش‌های طرف‌های اروپایی برای فعال‌سازی سریع این مکانیسم نشان‌دهنده نگرانی‌های جدی آنها نسبت به اقدامات ایران در قبال برجام است. با این حال، ایران تأکید داشته که هرگونه فعال‌سازی این سازوکار می‌تواند زمینه‌ساز اقدامات متقابل و خروج کامل کشور از توافق هسته‌ای باشد.
