چرا اقتصاد ایران در دور باطل گرفتار شده است؟

چرا تورم در اقتصاد ایران چسبنده است؟

بر اساس نظر اقتصاددانان، تورم در کشورهای درگیر با تورم بالا، متفاوت از تورم‌ در سایر کشورهاست. این وضعیت خاص اقتصادی، روابطی به وجود می‌آورد که تورم را خودبنیاد و کاهش پایدار آن را دشوار می‌کند. تجربه‌های بین‌المللی نشان داده‌اند که تورم‌های بالا خصلتی سرسخت دارند و برای کاهش پایدارشان، نیازمند اقدامات تدریجی و برنامه‌ریزی بلندمدت هستند. همچنین این فرایند به توافقات سیاسی جامع‌تر فراتر از سیاست‌های اقتصادی نیاز دارد.

خودتداوم بخشی تورم؛ نیروهای بازخورد

تورم در کشورهای مبتلا به تورم بالا از سازوکارهای بازخوردی تغذیه می‌کند. این بازخوردها از مسیرهای زیر وارد عمل می‌شوند:

مسیر بودجه دولت: تورم بالا منجر به کاهش درآمدهای واقعی دولت و افزایش کسری بودجه می‌شود.

مسیر بخش خارجی: تورم نرخ ارز را تحت فشار قرار داده و در نهایت تورم وارداتی را افزایش می‌دهد.

مسیر عرضه کل: تورم باعث ناکارایی در تولید، کاهش سرمایه‌گذاری‌ها و بی‌ثباتی قیمت‌ها می‌شود.

دوراهی‌های سیاستگذار در مواجهه با تورم

در شرایط تورمی، سیاست‌گذار با دو گزینه تورمی مواجه است، که هر دو می‌توانند معضلات بیشتری ایجاد کنند. این دوراهی‌های دو سر باخت، شامل موارد زیر هستند:

بالا بردن نرخ بهره باعث افزایش هزینه‌های بهره‌ای دولت و فشار بر اقتصاد می‌شود، در حالی که پایین نگه داشتن نرخ بهره هم تورم را تشدید می‌کند.

تعدیل قیمت ارز نرخ تورم را افزایش می‌دهد، اما تثبیت نرخ ارز در بلندمدت غیرممکن است.

کاهش هزینه‌های سرمایه‌ای دولت تولید را تضعیف می‌کند، اما ادامه هزینه‌های بالا هم کسری بودجه را بیشتر می‌کند.

ضرورت اجماع سیاسی برای حل تورم

تجربه نشان می‌دهد که حل معضل تورم بالا در اقتصاد ایران نیازمند اراده سیاسی، فراتر از سیاست‌های اقتصادی روزمره است. ضروری است که توافقات سیاسی گسترده‌ای برای پایان دادن به این دور باطل تورمی صورت گیرد. دولت‌ها معمولاً از تورم بالا منتفع می‌شوند، اما این عواید به قیمت به وجود آمدن نارضایتی عمومی، ناکارآمدی اقتصادی و افزایش فساد حاصل می‌شود. تنها با تغییر دید سیاسی به این موضوع می‌توان اقتصاد ایران را از این چرخه تورمی خارج کرد.