پشت‌پرده صف 6 میلیونی برای تصاحب تنها 73 هزار خودرو!
اقتصاد ایرانی: هجوم بی‌سابقه خریداران به هشتمین مرحله فروش ایران‌خودرو با ثبت‌نام ۶ میلیون و ۳۱۰ هزار نفر برای خرید ۷۳ هزار خودرو، نشان‌دهنده شکاف قیمتی چشمگیر میان نرخ کارخانه‌ای و بازار آزاد است که به تشدید تقاضا و کاهش شانس برنده‌شدن منجر شده است.
هشتمین دوره فروش محصولات «ایران‌خودرو» به تشکیل یکی از طولانی‌ترین صف‌های خرید خودرو در سال‌های اخیر منجر شد؛ با ثبت‌نام ۶ میلیون و ۳۱۰ هزار نفر و تنها یک درصد شانس برنده‌شدن برای هر نفر! چراکه در این دوره فقط ۷۳ هزار خودرو عرضه خواهد شد.
چرا تقاضا به این حد افزایش یافته است؟
بر اساس آمار، کشور ما سالانه به حدود یک میلیون و ۲۰۰ هزار خودرو نیاز دارد، اما چگونه ممکن است چهار برابر میزان تقاضای سالانه فقط در یک طرح فروش ثبت‌نام انجام شود؟
دلیل اصلی: شکاف قیمتی
قیمتگذاری دستوری باعث شکاف قیمتی میان بهای کارخانه‌ای خودرو و بازار آزاد شده است. هرچه این فاصله بیشتر باشد، جذابیت ثبت‌نام نیز به‌دنبال آن افزایش می‌یابد. به همین دلیل بسیاری از افراد ثبت‌نام‌کننده به‌جای اهداف مصرفی، با نگاه سودآوری سرمایه‌ای وارد این رقابت شده‌اند تا از تفاوت قیمت در سیستم بخت‌آزمایی خودرویی استفاده کنند.
موضع ایران‌خودرو در برابر قیمتگذاری
ماه‌هاست خودروسازان به روش‌های مختلف اعلام کرده‌اند که قیمت‌های تعیین‌شده از سوی وزارت صمت (صنعت، معدن و تجارت) فارغ از مباحث حقوقی، هیچ تناسبی با افزایش‌های جدی مانند افزایش ۱۰۰ درصدی نرخ ارز، تورم تصاعدی نهاده‌های تولید و سایر هزینه‌ها ندارد. اما وزارت صمت اجازه داده است که قیمت‌ها فقط تا سقف ۱۵٪ اصلاح شوند. این یعنی خودروسازان باید محصولات خود را پایین‌تر از هزینه تمام‌شده تولید عرضه کنند.
پیامدهای نارضایتی عمومی
بیش از ۶ میلیون و ۲۰۰ هزار نفر که در این طرح ثبت‌نام کرده‌اند، انتظار دارند حداقل شانس یا حقی برای دریافت خودرو ارزان‌تر داشته باشند. اما نتایج قرعه‌کشی و درصد پایین شانس برنده‌شدن برای بیشتر متقاضیان می‌تواند به نارضایتی عمومی منجر شود. حتی با وجود اطلاع از سیستم قرعه‌کشی و شانس اندک، این نارضایتی بر تبعات اجتماعی و روانی بی‌تأثیر نخواهد بود.
تحلیل وضعیت موجود
سوال مهم این است که آیا وزارت صمت به‌عنوان مدافع سرکوب قیمتی، از تبعات اجتماعی این سیاست آگاه است یا خیر؟ به نظر می‌رسد سیاست‌های فعلی علاوه بر ایجاد نارضایتی‌های گسترده در جامعه، باعث ایجاد تقاضای سرمایه‌ای برای خودرو شده و در نهایت به بی‌ثباتی بازار خودرو دامن زده است.
مقایسه عرضه و تقاضا در طرح فروش ایران‌خودرو
شاخص مقدار| تعداد ثبت‌نام‌کنندگان | ۶ میلیون و ۳۱۰ هزار نفر |
| تعداد خودروهای عرضه‌شده | ۷۳ هزار خودرو |
| میزان نیاز سالانه خودرو | ۱ میلیون و ۲۰۰ هزار خودرو |
| شانس برنده‌شدن هر نفر | ۱ درصد |
پیشنهادات برای اصلاح روند
برای کاهش شکاف قیمتی، سیاست‌هایی مانند حذف قیمتگذاری دستوری، اتخاذ مکانیزم‌های بازار آزاد یا اصلاح ساختار عرضه خودرو می‌تواند به تعادل بازار و کاهش نارضایتی عمومی کمک کند. سیاست‌گذاران باید با ارائه طرح‌های واقعی و منطقی، فرصت‌های سودآوری غیرمنصفانه را حذف و سیستم توزیع را به سمت مصرف‌کنندگان واقعی هدایت کنند.
