حق اولاد بازنشستگان بالاخره تعیین تکلیف شد!
اقتصاد ایرانی: قطع پرداخت حق اولاد بازنشستگان توسط سازمان تأمین اجتماعی بدون مبنای قانونی و برخلاف رویه چندین ساله، باعث ایجاد موجی از نارضایتی در میان خانواده‌های بازنشستگان شده است.
علا مینایی ، کارشناس ارشد حقوق و مدیریت کلان، در یادداشت اختصاصی خود برای خبرگزاری مهر به بررسی مسئله «حق اولاد بازنشستگان» و تصمیم اخیر سازمان تأمین اجتماعی در این باره پرداخته است. بر اساس این یادداشت، سازمان مذکور با صدور بخشنامه‌ای داخلی، اقدام به قطع حق اولاد برای فرزندان بازنشستگان کرده است.
تصمیم سازمان تأمین اجتماعی درباره حق اولاد بازنشستگان
سازمان تأمین اجتماعی استدلال کرده که فرزندان بازنشستگان به دلیل مستمری‌بگیر بودن، دیگر مشمول دریافت حق اولاد نمی‌شوند. با این حال، این اقدام از نظر شکلی و ماهوی با اصول حقوق اداری و نظام قانون‌گذاری ناسازگار تلقی شده است و موجب نارضایتی گسترده در میان خانواده‌های بازنشستگان گردیده است.
سازمان تأمین اجتماعی وظیفه اصلی حمایت از امنیت اقتصادی و اجتماعی بیمه‌شدگان و بازنشستگان را بر عهده دارد. هرگونه تغییر در حقوق مکتسبه، از جمله مزایای تبعی نظیر حق اولاد، باید مطابق قانون مصوب مجلس صورت پذیرد و پشتوانه کارشناسی داشته باشد.
تحلیل حقوقی تصمیم سازمان
بر اساس ماده ۸۶ قانون تأمین اجتماعی و ماده ۴۸ قانون حمایت خانواده ، پرداخت مزایای تبعی برای بازنشستگان و مستمری‌بگیران باید تابع قوانین مشخص باشد. این مواد به سازمان اجازه نمی‌دهند که با صدور بخشنامه داخلی، حقوق مالی افراد را محدود کند.
بخشنامه مذکور از منظر اصول حقوق اداری، خارج از حدود صلاحیت و اختیارات مقام اداری تلقی می‌شود و بر اساس اصل ۱۷۰ قانون اساسی و ماده ۱۲ قانون دیوان عدالت اداری، قابلیت ابطال دارد. هرچند ممکن است سازمان برای توجیه این اقدام دلایل اقتصادی ارائه کند، اما این توجیه نمی‌تواند جایگزین مشروعیت قانونی گردد.
نقد رویه تصمیم‌گیری سازمان تأمین اجتماعی
اقدام سازمان تأمین اجتماعی در تغییر حقوق بازنشستگان به واسطه بخشنامه داخلی با اصول تفکیک قوا و قوانین جاری کشور در تضاد است. این رویکرد ضمن ایجاد بی‌اعتمادی عمومی ، موجب افزایش شکایات مربوطه در دیوان عدالت اداری خواهد شد.
رویه اصولی اقتضا می‌کند که هر تغییر در مزایای بازنشستگی ابتدا با تحلیل کامل هزینه – فایده ، بررسی آثار اجتماعی و اقتصادی و ارائه پیشنهاد اصلاحیه قانون از طریق مجلس شورای اسلامی صورت گیرد.
ضرورت به‌روزرسانی قوانین تأمین اجتماعی
ساختار فعلی قانون تأمین اجتماعی مربوط به دهه ۱۳۵۰ است. در حالی که شرایط اقتصادی و اجتماعی امروز کشور به دلیل پیشرفت‌های فناوری، تغییرات گسترده‌ای داشته است. قوانین موجود پاسخگوی نیازهای جدید بازنشستگان نیستند و نیازمند اصلاحات کلی هستند.
بازنگری و به‌روزرسانی این قوانین می‌تواند شرایطی را برای بازنشستگان فراهم کند که از مزایای قانونی و متناسب با شرایط روز بهره‌مند شوند. برای تحقق این هدف، ایجاد کارگروهی دائمی به منظور بررسی و اصلاح قوانین با همکاری معاونت‌های حقوقی و پارلمانی و بیمه‌ای سازمان، ضرورت دارد.
پیشنهادات
هرچند اقدام اخیر سازمان تأمین اجتماعی در قطع پرداخت حق اولاد ممکن است با اهداف صرفه‌جویی مالی همراه باشد، اما از منظر حقوق عمومی فاقد مشروعیت قانونی و مغایر با اصول حقوق اداری است. سازمان باید از مسیر قانون‌گذاری شفاف و رعایت رویه‌های کارشناسی اصلاحات مورد نظر را اعمال کند.
سازمان تأمین اجتماعی باید ضمن بازنگری در این تصمیم، پرداخت مزایا را تا زمان تصویب قوانین جدید ادامه دهد و با همکاری دولت و مجلس شورای اسلامی نسبت به تدوین طرح جامع اصلاح نظام بازنشستگی اقدام کند. حفظ اعتماد و رضایت بازنشستگان و خانواده‌های آنان تنها از طریق احترام به قانون و مشارکت دادن ذی‌نفعان در فرآیند تصمیم‌سازی امکان‌پذیر است.
