مثلث خطر در اقتصاد ایران؛ بحران کجاست؟

اقتصادایرانی:

کارشناسان اقتصادی پیش‌بینی می‌کنند در سال ۱۴۰۵، سه بحران عمده و هم‌زمان اقتصاد ایران را تحت فشار قرار دهد: تحریم‌ها و تنش‌های خارجی ، ناترازی‌های ساختاری و خشکسالی گسترده . تحریم‌های اقتصادی می‌توانند به کاهش فروش نفت و افت درآمدهای ارزی بینجامند، در نتیجه نرخ ارز افزایش خواهد یافت. در همین حال، کسری بودجه دولت نیز ممکن است با برداشت‌های بیشتر از منابع بانک مرکزی و رشد نقدینگی همراه شود. از سوی دیگر، خشکسالی‌ها تولیدات کشاورزی را کاهش داده و قیمت مواد غذایی را بیشتر خواهد کرد.

به‌طور کلی، مجموعه این شرایط نشان می‌دهد که اقتصاد ایران در برابر سالی پرچالش‌تر از امروز قرار گرفته است. سوال کلیدی این است که چه اقداماتی می‌توان برای کاهش آسیب‌ها و عبور از این دوران پرتنش در پیش گرفت؟

 

در همین راستا، گفت‌وگویی با امیرحسین خالقی، کارشناس حوزه اقتصاد و سیاست‌گذاری انجام شد. خالقی، مشابه بسیاری از دیگر کارشناسان، معتقد است که برای خروج از شرایط فعلی، به تغییر مسیر سیاسی نیاز داریم. او صریح می‌گوید که باید نگاه و جهت‌گیری فعلی اصلاح شود.

 

 

آقای خالقی، سالی که پیش‌رو داریم براثر فشار هم‌زمان سه عامل تنش‌های بین‌المللی، خشکسالی و ناترازی نویدبخش دشواری‌هایی بیشتر است. نظر شما درباره این شرایط چیست؟

 

این پرسش دشواری است. بسیاری معتقدند که بحران‌های ساختاری که دکتر نیلی به وقوع آن‌ها اشاره کرده‌، هر روز شدت می‌گیرند. از یک سو، سیستم تأمین اجتماعی با چالش‌های بزرگی مواجه است و از سوی دیگر، ناترازی‌های شدید در شبکه بانکی ادامه دارد.

 

مشکل بزرگ این است که عزمی قوی برای حل این مشکلات وجود ندارد. علاوه بر این، نظام بوروکراتیک موجود که باید اجرای طرح‌های گوناگون را بر عهده گیرد، توانایی لازم برای مدیریت این فرآیندها را ندارد.

 

طرح مشخصی وجود نداردخالقی می‌گوید در بیشتر حوزه‌ها، از محیط‌زیست و منابع طبیعی گرفته تا سیاست خارجی ، تأمین اجتماعی و ساختار بانکی ، میان این مشکلات رابطه دوطرفه‌ای وجود دارد و تمام این حوزه‌ها، عملاً همدیگر را تقویت می‌کنند. مانند یک دومینوی متصل که با افتادن هر بخش، دیگری را نیز با خود سقوط می‌دهد.

 

وی تأکید می‌کند که حتی اگر طرح‌هایی هم وجود داشته باشند، آنچه بیشتر اهمیت دارد، اجرای مؤثر است. چرا که اجرای هر برنامه، مستلزم گفت‌وگو و همکاری میان گروه‌های مختلف و همچنین سازوکاری برای انعطاف‌پذیری در اجراست؛ و این فرآیند در فضای کنونی بسیار دشوار به نظر می‌رسد.

 

چشم‌اندازی تاریک برای سال آیندهدر ادامه، خالقی بر این نکته تأکید می‌کند که بسیاری از حوزه‌ها، چه به لحاظ وجود طرح‌های مؤثر و چه از نظر چالش‌های پیش‌رو، چشم‌اندازی روشن ندارند. او اضافه می‌کند که خطر جنگ احتمالی نیز بر این شرایط سایه افکنده است و همه این عوامل باعث شده‌اند چشم‌انداز اقتصادی به‌مراتب بدتر از گذشته به نظر برسد.

 

وقتی از او در خصوص بحرانی‌ترین جنبه‌های اقتصادی پرسیده شد، وی به بحران انرژی اشاره کرد و گفت این مسئله تأثیر مستقیم بر متغیرهای کلان اقتصادی مانند تورم و رشد اقتصادی می‌گذارد.

 

 

بحران انرژی و تأثیرات آن بر معیشت و صنعتخالقی توضیح داد که احتمالاً طی ماه‌های آینده، با بحران‌هایی نظیر کمبود گاز و به تبع آن، مشکلات مربوط به برق روبه‌رو خواهیم شد. او همچنین هشدار داد که سال آینده، با بحران آب نیز مواجه خواهیم بود. چنانچه این شرایط ادامه یابد، نه تنها تولید بلکه معیشت شهروندان نیز به شدت تحت تأثیر قرار خواهد گرفت.

 

وی افزود که تحریم‌ها و فشارهای سیاسی خارجی همچنان تشدید خواهند شد و این امر باعث می‌شود حتی طرح‌هایی که در دست اقدام هستند نیز قابلیت اجرایی کمتری پیدا کنند.

 

سال آینده با تورم بالای ۵۰ درصددر پاسخ به پرسشی درباره تورم سال آینده ، خالقی پیش‌بینی کرد که تورم در همین کانال‌های بالای ۴۰ درصد باقی خواهد ماند و حتی ممکن است به بیش از ۵۰ درصد برسد. او تأکید کرد که آثار این تورم بیشتر از هر شاخص دیگری مستقیماً زندگی مردم را تحت تأثیر قرار می‌دهد.

 

راهکارهای نجات: تغییر رویکرد سیاسیخالقی معتقد است که ریشه مشکلات در سیاست خارجی کشور نهفته است. او تأکید کرد که انواع مذاکرات و چانه‌زنی‌های کلاسیک دیگر کارایی ندارند و کشور نیازمند اقدامی فراتر از مذاکره است. وی هشدار داد که عدم شجاعت در تصمیم‌گیری‌های سیاسی می‌تواند پیامدهای جبران‌ناپذیری به دنبال داشته باشد.

 

خالقی بر این باور است که تنها راه بهبود وضعیت، تحولات بنیادی در سیاست‌گذاری‌ها و تغییر نسلی در تصمیم‌گیران است. او بر لزوم حرکت به سمت بازسازی روابط با جهان تأکید کرد و گفت که این تغییر مسیر می‌تواند کشور را از پرتگاه نجات داده و مجدداً به ریل توسعه بازگرداند.