آیا نرخ جدید بنزین شما را غافلگیر می‌کند؟/ جزئیات قیمت سهمیه‌ای
اقتصاد ایرانی: قیمت بنزین سهمیه‌ای بدون تغییر باقی ماند و نرخ ۱۵۰۰ و ۳۰۰۰ تومانی همچنان پابرجاست؛ دولت تصمیمات جدیدی درباره خودروهای لوکس، دولتی و مناطق آزاد اتخاذ کرده است.
پس از دوره‌ای طولانی از گمانه‌زنی و ابهام پیرامون قیمت بنزین، سرانجام دولت تصمیم خود را درباره سیاست‌های این حوزه اعلام کرد. سخنگوی دولت، با شفاف‌سازی در خصوص مسئله بنزین، تأکید کرد که نرخ فعلی برای بنزین سهمیه‌ای بدون تغییر باقی خواهد ماند. با این حال، صحبت‌هایی در خصوص تغییرات احتمالی در تعرفه‌های مربوط به خودروهای دولتی، مناطق آزاد و خودروهای لوکس مطرح شده است. این تغییرات، در صورت اجرایی شدن، می‌توانند آغازگر فصل جدیدی از سیاست‌گذاری انرژی در کشور باشند.
قیمت بنزین سهمیه‌ای همچنان ثابت باقی می‌ماند
فاطمه مهاجرانی، سخنگوی دولت، طی بیانیه‌ای رسمی اعلام کرد: «هیچ تصمیمی برای تغییر نرخ بنزین سهمیه‌ای در دستور کار نیست و قیمت‌ها همانند گذشته، ۱۵۰۰ تومان برای سهمیه‌های پایه و ۳۰۰۰ تومان برای نرخ آزاد باقی خواهد ماند.»
وی مشروح این سیاست‌ها را با اشاره به خودروهای مناطق آزاد و لوکس توضیح داد و افزود: «هنوز تصمیم دقیقی برای تعرفه‌گذاری ویژه این دسته از خودروها اتخاذ نشده است و اعلام نهایی این تصمیم‌ها در آینده انجام خواهد شد.»
شروع اصلاحات از خود دولت
جعفر قائم‌پناه، معاون اجرایی رئیس‌جمهوری، با بیان دیدگاه دولت در خصوص اصلاح سیاست‌های انرژی گفت: «در صورتی که هر تغییری در حوزه حامل‌های انرژی اعمال شود، دولت نخستین نهادی خواهد بود که اصلاحات را اجرا می‌کند. این اصلاحات شامل کاهش مصرف برق، گاز و بهینه‌سازی مصرف بنزین در دستگاه‌های دولتی خواهد بود.»
این دیدگاه نشان‌دهنده سیاست‌گذاری مبتنی بر «درون‌زایی» دولت برای کاهش هزینه‌ها و جلوگیری از آسیب مستقیم به اقشار جامعه است.
ابهام درباره نرخ سوم بنزین
گرچه در هفته‌های اخیر شایعاتی درباره تعیین نرخ سوم برای بنزین مطرح شده است، مهاجرانی در توضیحات خود افزود: «هنوز هیچ تصمیمی برای نرخ سوم بنزین نهایی نشده و این موضوع به بررسی‌های کارشناسی بیشتری نیاز دارد.»
مسعود پزشکیان، رئیس‌جمهور، نیز خاطرنشان کرد: «هرگونه تغییری در قیمت بنزین پیش از اجرایی شدن، اطلاع‌رسانی خواهد شد تا مردم غافلگیر نشوند.»
سهمیه‌ها محفوظ می‌مانند؛ قاچاق سوخت خط قرمز دولت
سخنگوی دولت تأکید کرد که سهمیه‌های بنزین به قوت خود باقی خواهند ماند، اما در عین حال مسئله قاچاق سوخت یکی از معضلات جدی این حوزه است. وی توضیح داد: «هزینه واقعی تأمین هر لیتر بنزین برای دولت نزدیک به ۳۰ هزار تومان است و نمی‌توان اجازه داد که این سرمایه ملی به صورت غیرقانونی به خارج از کشور انتقال یابد.»
با این حال، آمار دقیقی از حجم واقعی قاچاق سوخت در دست نیست. محمدباقر قالیباف، رئیس مجلس، در خصوص این مسئله گفت: «تخمین زده می‌شود که روزانه حدود ۳۰ میلیون لیتر سوخت از کشور قاچاق می‌شود که معادل تقریبی ۱۵ درصد از تولید روزانه بنزین و گازوئیل کشور است.»
چالش تأمین نیاز ۹۵ درصد مصرف‌کنندگان
آمار موجود نشان می‌دهد که ۹۵ درصد صاحبان خودرو در کشور امکان تأمین نیاز سوخت خود را با سهمیه فعلی دارند. سهمیه ماهانه شامل ۶۰ لیتر با نرخ ۱۵۰۰ تومان و ۱۰۰ لیتر با نرخ ۳۰۰۰ تومان است. این سیاست کمک کرده تا از نارضایتی عمومی جلوگیری شده و ثبات نسبی در بازار تأمین سوخت برقرار شود.
درس‌هایی از تجربه سایر کشورهای نفت‌خیز
تجربه کشورهای دیگر در تنظیم بازار سوخت، به خوبی نشان‌دهنده اهمیت رویکردهای شفاف و تدریجی است:
ونزوئلا: ارائه بنزین تقریباً رایگان برای دهه‌ها منجر به قاچاق گسترده، کمبود سوخت داخلی، بحران اقتصادی و ورشکستگی صنعت نفت شد. برنامه‌های سهمیه‌بندی هوشمند نیز نتوانست این مشکلات را برطرف کند.
نیجریه: حذف ناگهانی یارانه بنزین در این کشور موجب اعتراضات مردمی و ناآرامی‌های اجتماعی گردید که نشان‌دهنده اهمیت زمینه‌سازی اجتماعی پیش از اجرای هرگونه اصلاح قیمتی است.
اندونزی: با اتخاذ سیاست هدفمند، یارانه فقط به اقشار کم‌درآمد و وسائل نقلیه عمومی اختصاص داده شد. این اقدام موفق شد ضمن کاهش فشار مالی بر دولت، معیشت عمومی را کمتر تحت تأثیر قرار دهد.
تجارب این کشورها نشان می‌دهد که اصلاح قیمت سوخت در ایران نیز باید بر شفافیت، عدالت و تدریج استوار باشد. دولت در عین حال که تصمیم به حفظ قیمت‌های سهمیه‌ای دارد، تلاش می‌کند از قاچاق و هدررفت یارانه‌ها جلوگیری کند. بنابراین تحقق این اهداف به هماهنگی نهادی، ارتقاء آگاهی اجتماعی و نظارت مؤثر نیازمند است.
