بازنشستگی معلولان در جاده بی‌عدالتی! تفاوت دولت و تامین اجتماعی جنجال ایجاد کرد

اقتصادایرانی:

در نظام حقوقی کشور، افراد دارای معلولیت موقعیت ویژه‌ای دارند؛ موقعیتی که با مجموعه‌ای از قوانین خاص برای حمایت از حقوق شغلی و بازنشستگی آنان همراه است. یکی از این قوانین، قانون مرتبط با بازنشستگی جانبازان، معلولان عادی و شاغلان در مشاغل سخت و زیان‌آور است؛ قانونی که نخستین‌بار در سال ۱۳۶۷ تصویب شد و در سال ۱۳۸۳ تغییراتی را تجربه کرد و همچنان مبنای اصلی تصمیم‌گیری در حوزه بازنشستگی این قشر به‌شمار می‌آید.

شرایط بازنشستگی افراد دارای معلولیت

این قانون، بازنشستگی معلولان را به رعایت چند شرط اصلی محدود کرده است. شرط اول ارائه مدارک شناسایی و پزشکی است؛ از جمله شناسنامه، کارت ملی و مدارکی که درصد معلولیت فرد را تأیید کنند و باید توسط مراجع رسمی از جمله کمیسیون پزشکی سازمان تأمین اجتماعی یا سازمان بهزیستی صادر شده باشند.

دومین شرط، داشتن حداقل ۲۰ سال سابقه خدمت است. این شرط به‌گونه‌ای تعیین شده است که حتی در صورت استفاده از سنوات ارفاقی، فرد همچنان یک حداقل سابقه شغلی را حفظ کند.

سومین و آخرین شرط، تأیید نهاد تصمیم‌گیر است. بسته به نوع استخدام، این نهاد می‌تواند شورای امور اداری کشور، سازمان تأمین اجتماعی یا نهادهای مشابه باشد، که موظف هستند در عرض یک ماه از دریافت مدارک، نظر نهایی خود را اعلام کنند.

قانون همچنین تصریح می‌کند که سقف سنوات خدمت برای معلولان بیشتر از ۳۰ سال نبوده و حقوق بازنشستگی آنان بر اساس آخرین حقوق دریافتی قبل از بازنشستگی محاسبه خواهد شد.

 

چگونگی تعیین شرط سن برای بازنشستگی

آیین‌نامه اجرایی سال ۱۳۸۵، نقطه عطفی در این زمینه است. این آیین‌نامه تصریح دارد هر فرد معلولی که بتواند با در نظر گرفتن سوابق کاری و سنوات ارفاقی، ۳۰ سال سابقه شغلی را تکمیل کند، از شرط سنی بازنشستگی معاف خواهد بود؛ به این معنا که سن فرد دیگر ملاک نخواهد بود.

در صورتی که مجموع سابقه شغلی فرد به ۳۰ سال نرسد، قانون حداقل سن بازنشستگی را مشخص کرده است؛ ۵۰ سال برای مردان و ۴۵ سال برای زنان. این موضوع به‌ویژه برای کارکنان مشمول قانون مدیریت خدمات کشوری حائز اهمیت است.

به گفته مسئولان سازمان بهزیستی، تغییرات اخیر قوانین بازنشستگی تاثیری در روند بازنشستگی معلولان نخواهد داشت و قواعد پیشین همچنان پابرجا هستند.

مراحل دریافت بازنشستگی برای معلولان

روال بازنشستگی افراد دارای معلولیت از تشخیص درصد معلولیت آغاز می‌شود. این تشخیص با معرفی رسمی سازمان محل اشتغال فرد به کمیسیون‌های پزشکی معتبر انجام می‌شود. مراجع مورد تأیید شامل کمیسیون پزشکی تأمین اجتماعی، کمیسیون‌های بهزیستی، بنیاد شهید و یا کمیسیون پزشکی وزارت بهداشت هستند.

پس از تایید معلولیت، درخواست بازنشستگی برای بررسی به نهاد مرتبط ارسال می‌شود. این نهاد باید با محاسبه میزان سنوات ارفاقی (در صورت وجود)، نتیجه نهایی را در بازه زمانی مشخص اعلام کند.

سنوات ارفاقی؛ چالشی برای افراد تحت پوشش تأمین اجتماعی

سنوات ارفاقی یکی از اصلی‌ترین مسائلی است که بازنشستگی پیش از موعد را برای معلولان ممکن می‌سازد. مقدار این سنوات بر اساس نوع و شدت معلولیت تعیین می‌شود:

• معلولیت‌های ناشی از جنگ: ۳ تا ۱۰ سال
• معلولیت‌های ناشی از حوادث کاری یا بیماری‌های شغلی: ۲ تا ۸ سال
• معلولیت‌های عادی: ۲ تا ۶ سال

در عمل، شرایط برای معلولانی که کارمند دولت هستند به مراتب آسان‌تر است؛ زیرا بودجه سنوات ارفاقی آنان از منابع دولتی تأمین می‌شود.

در مقابل، افرادی که تحت پوشش سازمان تأمین اجتماعی قرار دارند، باید خود هزینه‌های مربوط به سنوات ارفاقی را پرداخت کنند. این مبلغ معمولاً بسیار سنگین است و بسیاری از معلولان را از دسترسی به بازنشستگی پیش از موعد محروم کرده است. مسئولان بهزیستی می‌گویند که مذاکرات برای حل این مسئله همچنان ادامه دارد.

قانون صریح برای کارکنان دارای معلولیت در تأمین اجتماعی

از سال ۱۳۸۳ به این‌سو، قانون‌گذار تصریح کرده کارکنان دارای معلولیت که تحت پوشش قانون کار و تأمین اجتماعی قرار دارند نیز مشمول مقررات این قانون هستند. این افراد نیازی به رعایت شرط سنی ۵۰ سال ندارند و همانند دیگر گروه‌های ویژه، تابع قوانین خاص خود خواهند بود.