نجات فوک خزری/ راهی برای احیای زیستگاه نیمه‌جان خزر
اقتصاد ایرانی: افزایش نگران‌کننده تلفات فوک خزری در سه ماه اخیر، آینده این گونه در معرض انقراض دریای خزر را تهدید می‌کند؛ اکنون جمعیت این فوک‌های ارزشمند به کمتر از ۷۰ هزار قلاده رسیده و تنها اقدامات فوری می‌تواند مانع نابودی کامل آن‌ها شود.
دلایل و چالش‌های بررسی علل مرگ فوک‌ها
یکی از مهم‌ترین چالش‌ها در بررسی مرگ و میر فوک‌ها، فساد لاشه‌ها است. این موضوع باعث می‌شود که امکان کالبدشکافی و نمونه‌برداری دقیق از بین برود. دلایل احتمالی مرگ فوک‌ها شامل گیرافتادن در تورهای ماهیگیری ، برخورد با قایق‌ها، آلودگی‌های نفتی یا شیمیایی و عوامل بیماری‌زا است. بااین‌حال، یکی از آخرین نمونه‌برداری‌ها به اداره کل دامپزشکی تحویل داده شده است و منتظر نتایج دقیق‌تر هستیم.
چالش در سرشماری فوک‌ها
برآورد دقیق جمعیت فوک‌های خزری در نوار ساحلی ایران دشوار است. اکثر فوک‌ها به دلایل شرایط زیستی، در زیر آب زندگی می‌کنند و تنها در عرصه‌های یخی قابل مشاهده هستند. طبق سرشماری سال ۱۹۹۰، جمعیت فوک‌ها حدود ۴۰۰ هزار قلاده تخمین زده شده بود، اما در سال ۲۰۱۷ این تعداد به ۷۲ هزار قلاده کاهش یافته است.
چرخه زندگی و مهاجرت فوک‌ها
فوک‌های خزری در فصل بهار زاد و ولد کرده و توله‌ها را برای دو هفته روی یخ نگه می‌دارند تا از شیر مادر تغذیه کنند. سپس در مسیرهای مهاجرتی شمالی و جنوبی به قسمت‌های مختلف دریای خزر حرکت می‌کنند.
اقدامات پیشنهادی برای حفاظت فوک خزری
با هدف جلوگیری از تلفات بیشتر، برنامه عمل ملی توسط اداره کل حفاظت محیط زیست مازندران تدوین شده است. این طرح شامل اقدامات یکپارچه در تمامی استان‌های شمالی و همکاری‌های منطقه‌ای با کشورهایی همچون روسیه، قزاقستان، ترکمنستان، و آذربایجان است.
سال تعداد لاشه‌های کشف‌شده| ۱۴۰۰ | ۲۷ |
| ۱۴۰۱ | ۲۰ |
| ۱۴۰۲ | ۱۵ |
| ۱۴۰۳ | ۱۷ |
| سه‌ماه اخیر | ۳۷ |
نقش مرکز حفاظت از فوک خزری
اولین مرکز حفاظت از فوک خزری در آشوراده واقع شده است. این مرکز که از سال ۱۳۹۰ تأسیس شده، در کنار فعالیت‌های درمانی فوک‌های بیمار، با آموزش صیادان، ماهیگیران، و نیروهای محلی، تلاش در کاهش آسیب‌های انسانی به فوک‌ها دارد. این مرکز با حمایت مالی و علمی خانم "لنی هارت"، متخصص بیماری‌های فوک‌ها در هلند، راه‌اندازی شده است.
حمایت از صیادان و آموزش‌های محیط زیستی
این مرکز علاوه بر درمان فوک‌های زخمی، بسته‌های تشویقی برای صیادان آسیب‌دیده ارائه می‌دهد و همواره تلاش می‌کند مردم ارزش فوک را در اکوسیستم دریای خزر درک کنند. همچنین نیروهای داوطلب آموزش داده می‌شوند تا در برنامه‌های حفاظتی مشارکت فعال داشته باشند.
تحلیل و بررسی: نیاز به تدوین راهبرد فراملی
تغییرات اقلیمی، پسروی آب دریای خزر، و کاهش جمعیت فوک‌ها مستلزم همکاری‌های بین‌المللی است. حفاظت از فوک خزری باید در اولویت اقدامات کشورهایی قرار گیرد که با دریای خزر ارتباط مستقیم دارند. همچنین باید حمایت مالی و فنی بیشتری از مراکز حفاظتی و تحقیقاتی صورت گیرد.
با توجه به وضعیت بحرانی فوک خزری، پرسش اساسی این است؛ آیا اقدامات فعلی کافی است یا نیاز به گام‌های جدی‌تر و موثرتر داریم؟ حفظ این گونه ارزشمند اخلاقی‌ترین وظیفه ماست تا بتوانیم جلوی نابودی بیشتر اکوسیستم دریای خزر را بگیریم.
