نادر فلاح: آیا تئاتر فقط برای سرگرمی است؟
اقتصاد ایرانی: نادر فلاح، بازیگر و کارگردان مطرح سینما و تئاتر، با جدیدترین اثر خود «ببر سفید بنگال در باغ‌وحش بغداد» به ایرانشهر آمده است؛ نمایشی متفاوت که با نقدی تلخ بر جنگ، تئاتر را فراتر از سرگرمی به عرصه‌ای برای تأثیرگذاری بر ذهن و تحول مخاطب تبدیل می‌کند.
نادر فلاح، به‌عنوان یک بازیگر برجسته در حوزه سینما و تئاتر و کارگردان تجربه‌دار، این روزها با نمایش جدید خود به نام «ببر سفید بنگال در باغ‌وحش بغداد» در سالن ناظرزاده تماشاخانه ایرانشهر میزبان علاقمندان هنر نمایش است. به همین بهانه، گفت‌وگویی با این هنرمند ترتیب داده شده که در آن، صحبت‌هایی در مورد دغدغه‌های انتخاب متن، چالش‌های دنیای تئاتر و اثرات خصوصی‌سازی این هنر به میان آمده است.
نگاهی عمیق به جنگ و روایت ببر سفید
نادر فلاح دلیل انتخاب این نمایشنامه را توضیح می‌دهد و می‌گوید: «پیش از هر چیز، وضعیت اجتماعی و شرایط موجود را بررسی می‌کنم تا به ضرورت‌های اجرا پی ببرم. جنگ همیشه در تاریخ بشر موضوعی مهم بوده و ما هنوز تحت تأثیر تهدیدات آن زندگی می‌کنیم. در نتیجه، بعد از تجربه جنگ ۱۲روزه، تصمیم گرفتم متنی را انتخاب کنم که به تاثیرات جنگ بپردازد. این انتخاب مرا به نمایشنامه ببر بنگال در باغ‌وحش بغداد نوشته راجیو جوزف رساند که به‌سرعت با آن ارتباط برقرار کردم.»
تئاتر؛ ترکیبی از واقعیت و تخیل
نادر فلاح تعریف دقیقی برای نمایش خود ارائه نمی‌دهد: «نمایش من در چارچوب‌های کلاسیک نمی‌گنجد. این اثر بیشتر ترکیبی از رئالیسم و سورئالیسم است و لحظات ذهنی و واقعی را در کنار هم قرار می‌دهد. می‌توان گفت این نمایش در حوزه پست‌مدرن جای می‌گیرد و سبک‌های مختلف را ترکیب می‌کند تا پیام اصلی خود را برساند.»
انتخاب نمایشنامه ایرانی یا خارجی؟
فلاح که در کارنامه هنری خود تجربه‌های بسیاری از نمایش‌نامه‌های ایرانی دارد، این بار به دلیل جاذبه‌های نمایشنامه خارجی، به سمت متنی دیگر متمایل شده است. او توضیح می‌دهد: «نمایشنامه ببر بنگال بسیار متفاوت از آثار ایرانی بود و رعایت کیفیت جغرافیایی نزدیکی به ما، برای من جذابیتی ویژه داشت. با توجه به اینکه موضوع جنگ همیشه برای ما مردم منطقه به‌عنوان یکی از موضوعات اصلی تفکر مطرح بوده، این نمایش برایم معنادار و مهم بود.»
آیا نمایش فقط برای سرگرمی است؟
فلاح معتقد است نگاه فلسفی نمایش، توجه مخاطب علاقه‌مند را می‌طلبد: «این اثر جوزف به‌رغم داشتن مفاهیمی پیچیده، قابل فهم است اما ممکن است برای تماشاگرانی که با روایت‌های ساده عادت کرده‌اند، چالش‌آفرین باشد. این نمایش تلاش دارد تا به مفاهیمی چون خشونت، جنگ، رابطه انسان با خالق، و دیگر مسائل فلسفی اجتماعی بپردازد. هدف اصلی این اثر، تشویق تماشگران به تفکر و گفت‌وگو است، نه صرفاً ایجاد تفریح کوتاه‌مدت.»
تاثیر «شخصیت‌های معروف» بر تئاتر
فلاح در مورد استفاده استراتژیک از چهره‌های شناخته شده در تئاتر می‌گوید: «این چیزی نیست که بخواهم آن را کاملاً محکوم کنم، اما باید بدانیم که همه‌ی مخاطبان سالن‌های نمایشی، تماشاگر واقعی نیستند. برخی افراد به تئاتر به چشم یک سرگرمی ساده و گذرا نگاه می‌کنند، اما آرزوی من این است که روزی تمامی مخاطبان تفکر عمیق و شناخت بیشتری از تئاتر به دست آورند و به دنبال مفاهیم و پیام‌های جدی باشند.»
دورنمایی از آینده تئاتر در ایران
او معتقد است که با وجود تلاش‌های فراوان، هنوز مشکلاتی اساسی در زمینه سیاستگذاری فرهنگی وجود دارد: «به‌نظر من تئاتر برای بسیاری از تصمیم‌گیرندگان ارزشی مشابه سرگرمی‌هایی سطحی دارد. در حالی که تئاتر باید به عنوان پدیده‌ای فرهنگی که توانایی ایجاد تحول اجتماعی دارد، بیشتر مورد حمایت قرار گیرد.» با اینکه این هنرمند انتقاداتی به سیاست‌های فرهنگی دارد، اما باز هم امید خود را فراموش نکرده و چشم‌انداز رشد و پیشرفت تئاتر در ایران را مثبت می‌داند.
پیام نهایی نمایش؛ انسانی و ژرف
فلاح درباره روایت نمایش از حادثه‌های تاثیرگذار و پیام آن توضیحاتی می‌دهد: «این اثر، نقدی تلخ بر جنگ و تاثیرات مخرب آن است. جنگی که ویرانی به‌بار می‌آورد و آینده نسل‌ها را بر باد می‌دهد. نمایش تلاش می‌کند جنبه‌های انسانی را برجسته کند و این دوره تاریک سیاسی را از منظری انسانی به تماشاگران نشان دهد.»
تئاتر؛ تجلی اندیشه و تغییر انسان
در پایان صحبت‌ها، فلاح از آرزوهای خود برای هنر نمایش و مخاطبانش می‌گوید: «هدف من این است که هر تماشاگر پس از پایان نمایش، با تغییری در فکر و حسش از سالن بیرون بیاید. امید اینکه روزی برسد که همان تماشاگران بتوانند به مخاطبان اندیشمند تئاتر تبدیل شوند و به معنای واقعی از این هنر بهره ببرند.»
