مرگ میلیاردی در آرامستان‌های این شهر
اقتصادایرانی: هزینه‌های سرسام‌آور قبور در مشهد؛ از قیمت‌های چند میلیونی تا میلیاردی، آرامستان‌های مشهد حالا به محل رقابت لاکچری‌ترین قبور تبدیل شده‌اند و خرید قبور تا سقف یک میلیارد و ۸۰۰ میلیون تومان را تجربه می‌کنند.
لحظاتی که افراد عزیز دوران زندگی خود را از دست می‌دهند، بی‌تردید از جمله سخت‌ترین و دشوارترین لحظات زندگانی هر انسانی است. اما کنار آمدن با سوگ و مصیبت این نیست که تمام چالش‌ها از بین برود. هزینه‌های سنگین مراسم ختم، یکی از دغدغه‌های اصلی در چنین شرایطی محسوب می‌شود. از میان این هزینه‌ها، قیمت قبر به‌عنوان یکی از عوامل پرهزینه مطرح است. در شهر مشهد، مسئولیت فروش قبر برعهده دو سازمان اصلی یعنی شهرداری و آستان قدس رضوی قرار دارد. این به معنای آن است که اگر بخواهیم عزیزان خود را در مشهد به خاک بسپاریم، باید با یکی از این دو سازمان در ارتباط باشیم. مطالعات و بررسی‌ها بیانگر این نکته هستند که قیمت قبور در حرم امام رضا (ع) به صورت میلیاردی محاسبه می‌شود و ارزش قبور خانوادگی در بهشت رضا افزون بر توان مالی بیشتر مردم است. این هزینه‌های گزاف و شرایط اقتصادی دشوار باعث شده که برخی افراد ترجیح دهند اموات خود را در قبرستان روستاها دفن کرده و از پرداخت مبالغ بالا خلاص شوند.
خانه ابدی، اما با قیمت‌های نجومی
در بررسی‌های انجام‌شده، مشخص شده است که قیمت قبر در مشهد در آرامستان‌های شهرداری مثل بهشت رضا، بهشت جوادالائمه و بهشت رضوان از شش میلیون شروع می‌شود و قیمت‌هایی همچنین تا یک میلیارد و ۸۰۰ میلیون تومان نیز به ثبت رسیده است. نمونه‌ای روشن‌تر از این امر را می‌توان در بهشت رضا مشاهده کرد؛ قبور عمومی در این آرامستان شش میلیون تومان قیمت دارند و این میزان در سایر بلوک‌ها به ۲۵ الی ۴۰ میلیون تومان افزایش می‌یابد. از طرفی قبرهای خانوادگی در بهشت رضا می‌توانند قیمت‌هایی حتی بیشتر از یک میلیارد و ۸۰۰ میلیون تومان داشته باشند. در بهشت جوادالائمه، قبر عمومی کمتر یافت می‌شود و قبرهای هم‌جوار با قیمت‌هایی بالاتر از ۲۰۰ میلیون تومان فروخته می‌شوند. آرامستان‌ها تحت نظارت آستان قدس رضوی اما همچنان گران‌تر هستند و قیمت قبرهایی که در این مکان‌ها به فروش می‌رسد، گاهی به تومان نیز می‌رسد. برای مثال، آرامستان خواجه‌ربیع شامل قبور با قیمت‌های ۱۲۰ تا ۱۸۰ میلیون تومان می‌باشد. اما بیشتر توجه مردم به سمت حرم مطهر امام رضا است که قبور موجود در این مکان مذهبی از ۹۵۰ میلیون تومان تا ۱ میلیارد و ۴۰۰ میلیون تومان قیمت دارند.
افزایش تقاضا برای خاکسپاری در روستاها
یکی از ساکنان روستاهای اطراف مشهد به نام «فاطمه»، به تازگی یکی از نزدیکان خود را از دست داده و طبق رسم خانوادگی، فرد از‌دست‌رفته را در قبرستان روستایی دفن کرده است. او می‌گوید: «ما همیشه عزیزانمان را در روستای خود به خاک می‌سپاریم، اما حالا می‌بینیم که قبرستان پر از قبرهایی شده است که به نام افراد ناشناس است». این موضوع به دلیل قیمت بالای قبور شهری، توجه برخی افراد بدون توان مالی را به سمت دفن در روستاها جلب کرده است. به علاوه، حسن، یکی دیگر از ساکنان نزدیک به بهشت رضوان، این وضعیت را تأیید کرده و می‌گوید: «شبانه افراد ناآشنا، اموات خود را به اینجا آورده و دفن می‌کنند. ما حتی دور قبرستان حصار کشیده‌ایم ولی این مشکل همچنان ادامه دارد». ظاهراً این وضعیت باعث جنجال‌هایی بین ساکنان محلی شده که تصمیم گرفته‌اند این مسئله را پیگیری کنند.
وصیت به دفن در حرم؛ آرزوی پرهزینه
«انسیه»، یکی دیگر از شهروندان مشهدی که مادربزرگش را از دست داده، روایت غم‌انگیزی از هزینه‌های دلخراش مراسم بیان می‌کند. او می‌گوید: «هزینه مراسم ترحیم مادربزرگ تا حدود دو میلیارد تومان رسیده است». انسیه همچنین توضیح می‌دهد که وصیت مادربزرگش برای دفن در حرم امام رضا باعث شده خانواده مجبور به فروش دارایی‌ها و تامین هزینه ضروری شوند. دفن شدن در حرم به‌عنوان یک آرزوی مذهبی مطرح است و در بین برخی از مشهدی‌ها به امری متداول تبدیل شده است. اما هزینه‌های این آرزو چنان سنگین است که برخی مجبور به فروش اموال خود شده تا بتوانند وصیت عزیزان‌شان را به انجام برسانند.
چشم و هم‌چشمی حتی در قبرستان‌ها
«منصوره» نیز پدرش را در یکی از آرامستان‌های آستان قدس رضوی دفن کرده، اما او از اتفاقاتی که پس از تدفین رخ داده، بسیار دلگیر است. او در خصوص هزینه سنگین مراسم و قیمت قبر می‌گوید: «پدرم وصیت کرده بود اگر امکانش باشد در حرم دفن شود، اما ما نتوانستیم از عهده هزینه‌های آن برآییم. تنها قیمت قبر در خواجه‌ربیع ۲۰۰ میلیون تومان شد». با وجود اوضاع اقتصادی دشوار، منصوره از فخر‌فروشی با محل دفن انتقاد می‌کند و معتقد است که در برخی موارد، انگیزه دفن در حرم نه به دلیل وصیت بلکه برای رقابت اجتماعی است. به گفته او، افزایش قیمت‌ها در این بخش، جیب مردم را خالی کرده است و روز به روز مردم تحت فشار بیشتری قرار می‌گیرند.
خرید اقساطی قبر؛ راه چاره یا ترفندی تازه؟
عیسی‌زاده، مدیر بهشت رضا، توضیح داد که هر سال قیمت قبور توسط شورای شهر تعیین و به آرامستان‌ها ابلاغ می‌شود. او اعلام کرد که قیمت قبور عمومی در مشهد از پنج میلیون و نیم تا شش میلیون تومان می‌باشد. درحالی‌که برای قبور انتخابی این قیمت می‌تواند به ۴۰ میلیون تومان برسد. قبرهای خانوادگی در بهشت رضا نیز با قیمت‌های بسیار بالا فروخته می‌شوند و برخی از آن‌ها به ارزش یک‌میلیارد و ۷۰۰ تا یک‌میلیارد و ۸۰۰ میلیون تومان پیش‌فروش می‌شوند. جالب اینجاست که در مشهد، امکان خرید قبور به‌صورت اقساطی نیز فراهم شده که باید یک سوم مبلغ در ابتدا پرداخت شود و مابقی در دو قسط دیگر پرداخت شود. همچنین مدیر بهشت رضای مشهد از بخش نیکوکاری آرامستان برای کمک به افرادی که توان پرداخت هزینه دفن را ندارند، خبر داده است.
آستان قدس؛ سکوت مقابل پرسش‌ها
با وجود پیگیری‌های انجام‌شده، هیچ‌کدام از مسئولان آستان قدس رضوی حاضر به مصاحبه نشدند. در این میان رئیس شورای شهر مشهد توضیح داد که تعیین قیمت برای قبرها تحت نظارت شورای شهر است و بر اساس نرخ تورم سالانه صورت می‌گیرد. اما او درخصوص قیمت‌گذاری قبور در حرم اظهار بی‌اطلاعی کرد و اعلام نمود که این موضوع از حوزه اختیار شورای شهر خارج است.
قوانین و نظارت بر قیمت قبر موجود نیست
بر اساس قوانین مصوب توسط سازمان شهرداری‌ها و دهیاری‌ها، برخی ضوابط و مقررات برای حفظ بهداشت محیطی در آرامستان‌ها مشخص شده‌اند. اما به گفته مرضیه محبی، حقوق‌دان ، قانون مشخصی برای تعیین قیمت قبر وجود ندارد. او اشاره می‌کند که تنها شورای شهر مسئول تعیین سقف قیمت قبور است و مبالغ فوق تنها بر اساس مصوبات این شورا مشخص می‌شوند. همچنین در خصوص پیش‌فروش قبر، در قانون آمده که این عمل به‌عنوان اجاره دائم تلقی می‌شود و حق انتقال به دیگران وجود ندارد.
