افشای راز طلاق ستاره خانم تبریزی توسط ناصرالدین شاه؛ آیا جیران نقش داشت؟

در سال ۱۲۳۰ شمسی (۱۲۶۷ قمری)، ازدواج میان جیران و ناصرالدین‌شاه به وقوع پیوست. این ازدواج نقطه عطفی در زندگی سیاسی و اجتماعی جیران به شمار می‌رفت. او دو سال بعد، در سال ۱۲۳۲ هجری شمسی (۱۲۶۸ قمری)، پسر دوم خود محمدقاسم میرزا را به دنیا آورد. این رویداد توجه و علاقه ناصرالدین‌شاه را نسبت به او بیشتر کرد. هنگامی که محمدقاسم میرزا تنها پنج سال سن داشت، شاه او را با عنوان «امیرنظام» مفتخر کرد و او را به سمت فرماندهی کل نیروهای ایران منصوب نمود.

مدتی بعد، در مهر ماه سال ۱۲۳۵ هجری شمسی (صفر ۱۲۷۳ قمری)، سلطان معین‌الدین، دومین ولیعهد ناصرالدین‌شاه از همسر دیگر او، خجسته‌خانم تاج‌الدوله، درگذشت. این اتفاق باعث شد توجه ناصرالدین‌شاه به محمدقاسم میرزا جلب شود و او به ولیعهدی فرزند جیران تمایل پیدا کند. اما موانعی چون نسب غیرقاجاری جیران و عدم عقد رسمی او با شاه، عملی کردن این تصمیم را دشوار کرد.

جیران و فشارهای سیاسی

جیران که از محدودیت‌های موقعیت خود آگاه بود، این بار سیاست دیگری در پیش گرفت و تلاش کرد تا میرزا آقاخان نوری، صدراعظم وقت ناصرالدین‌شاه، را تحت تأثیر قرار دهد. با همکاری برخی از چهره‌های مخالف صدراعظم، از جمله مستوفی‌الممالک و عزیزخان مکری، جیران موفق شد فهرستی از اتهامات علیه میرزا آقاخان نوری تهیه کند. او بخشی از این اطلاعات را به ناصرالدین‌شاه ارائه داد اما افشای کامل این موارد را به دستیابی به توافق با صدراعظم منوط کرد. این اقدامات نشان از بلندپروازی‌های او در مقام یک زن تأثیرگذار داشت.

تحرکات سیاسی صدراعظم و حمایت از جیران

میرزا آقاخان نوری با دعوت جیران به باغ خود در نظامیه، به او وعده داد که از ولیعهدی امیرنظام حمایت کند. این اعلام حمایت اثرات زیادی بر فضای دربار گذاشت و حتی منجر به کاهش حمایت مهدعلیا، مخالف اصلی جیران، از جریان مخالف او شد. صدراعظم همچنین برای جلب پشتیبانی سیاسی، مذاکراتی را با دولت‌های روسیه و بریتانیا آغاز کرد و حتی پزشک دربار، یاکوب پولاک، را به خدمت گرفت تا شایستگی مظفرالدین میرزا، ولیعهد قانونی از خانواده قاجار، را زیر سوال ببرد و او را فاقد توان لازم برای جانشینی معرفی کند.

اقدامات تاریخی برای مشروعیت‌بخشی به جیران

برای تقویت جایگاه جیران، نسبت‌نامه‌ای جعلی تهیه شد که ادعا داشت جیران از تبار ایلخانان مغول و شاهان ساسانی است. این حرکت گامی هوشمندانه برای مشروعیت‌بخشی به ولیعهدی محمدقاسم میرزا بود. گام نهایی ناصرالدین‌شاه در این ماجرا، طلاق ستاره‌خانم تبریزی، یکی از همسران عقدی خود، و ازدواج رسمی با جیران بود. این تصمیم نه‌تنها از جنبه سیاسی که از نظر اجتماعی نیز حائز اهمیت بود.

مراسم پیوند زناشویی جیران و شاه با واکنش‌های زیادی همراه شد. برخلاف سنت متداول که مادر شاه، مهدعلیا، مسئول دعوت از مهمانان می‌بود، این بار عزت‌الدوله، خواهر شاه، این وظیفه را بر عهده گرفت؛ رخدادی که نمایانگر مخالفت عمیق مهدعلیا با این تحولات بود.