پیش‌بینی شوکه‌کننده از قیمت دلار در زمستان ۱۴۰۴
اقتصادایرانی: کارشناسان اقتصادی معتقدند که آینده قیمت دلار در زمستان ۱۴۰۴ به نحوه مدیریت پایه پولی، انضباط مالی دولت و سیاست‌های ارزی بستگی دارد؛ تصمیماتی که می‌توانند سمت‌وسوی تورم و اعتماد اقتصادی را تعیین کنند.
اصغر سمیعی، متخصص حوزه اقتصاد ، در مورد شرایط اخیر بازار ارز توضیح داد که نرخ همه کالاها در نهایت با واحد پول «تومان» مشخص می‌شود و وقتی ارزش پول ملی کاهش پیدا می‌کند، طبیعی است که قیمت کالاهای مرتبط از جمله ارز، سکه، خودرو و مسکن افزایش یابد. به گفته او، این موارد در چهار دسته مختلف قرار دارند: دسته ارز و طلا، دسته مواد غذایی، دسته وسایل نقلیه و دسته املاک. سمیعی بیان کرد که این دسته‌ها همیشه هم‌سو و هماهنگ عمل نمی‌کنند؛ گاهی ارزش ارز یا سکه از سایر دسته‌ها فاصله می‌گیرد و یا قیمت املاک از آن‌ها عقب می‌ماند. این تفاوت‌ها بر اساس میزان عرضه و محدودیت‌های اجرایی از سوی دولت رخ می‌دهد.
او گفت هر وقت دولت ورود خودروهای خارجی را محدود کند، قیمت خودرو سریع‌تر از نرخ ارز افزایش می‌یابد و بالعکس، زمانی که دولت محدودیت را کم کرده و واردکنندگان را حمایت کند، تاثیر آن بر قیمت ارز و سکه دیده می‌شود. به باور سمیعی، تمامی این دارایی‌ها تحت تاثیر ریال هستند و در واقع همان «توانایی ریال» است که مشخص می‌کند آیا کالاهای مرتبط گران یا مقرون‌به‌صرفه خواهند بود.
سمیعی با تحلیل عوامل کاهش ارزش ریال گفت این مسئله ارتباط مستقیم با کسری بودجه دولت دارد. زمانی که دولت نمی‌تواند منابع مالی خود را تامین کند، مجبور است از بانک مرکزی وام بگیرد و این موضوع به خلق پول بیشتر منجر می‌شود. نقدینگی بالا عملکرد ریال را تضعیف و موجب افزایش قیمت کالاها می‌شود. سمیعی تاکید کرد که هر قدر تورم بیشتر شود و خلق پول ادامه یابد، قدرت ریال کاهش می‌یابد و در نهایت قیمت دلار، طلا و خودرو افزایش پیدا می‌کند.
او همچنین اشاره کرد که دولت گاهی برای کنترل قیمت ارز، با تزریق حجم بالایی از ارز به بازار سعی می‌کند قیمت دلار را کاهش دهد، اما در چنین مواقعی، دیگر کالاها نظیر ملک یا مواد خوراکی از دلار پیشی می‌گیرند.
وی در بخش دیگری از سخنانش درباره مشکلات کسری بودجه به دلایل بنیادین پرداخت و اظهار کرد که یکی از عوامل مهم، یارانه‌های غیرضروری است. وی گفت: «وقتی بنزین که قیمت واقعی آن باید بین ۵۰ تا ۶۰ هزار تومان باشد، با قیمت فقط ۳ هزار تومان عرضه شود، فشار مالی سنگینی بر دولت وارد می‌شود. هزینه چنین یارانه‌هایی در نهایت از جیب مردم پرداخت می‌شود؛ حتی توسط کسانی که خودرو ندارند یا استفاده‌ای از بنزین نمی‌کنند.»
ارتباط افزایش قیمت بنزین با نرخ ارز
سمیعی به سوالاتی که درباره تاثیر افزایش قیمت بنزین بر نرخ ارز مطرح شده بود پاسخ داد و گفت این نگرانی‌ها کاملاً بی‌اساس هستند. او بر این باوری است که واقعی‌شدن قیمت‌ها هم برای مصرف‌کنندگان و هم برای اقتصاد کشور سودمند خواهد بود؛ چراکه جلوی قاچاق سوخت را گرفته و موجب بهبود شیوه مصرف می‌شود.
وی افزود که میزان مصرف روزانه حدود ۱۳۰ میلیون لیتر بنزین در ایران با واقعی کردن قیمت‌ها تقریباً ۳۰ تا ۵۰ درصد کاهش می‌یابد. سمبعی ضمن اینکه برخی کشورها بر مصرف سوخت مالیات وضع می‌کنند اشاره کرد که در ایران شرایط برعکس بوده و یارانه‌های زیادی صرف سوخت می‌شود؛ به‌طوری که هر لیتر بنزین با قیمت ۳ هزار تومان در حقیقت شامل ۴۷ هزار تومان یارانه پنهان است.
او تاکید کرد که نیاز به واقعی‌شدن قیمت‌ها تنها محدود به بنزین نیست و حامل‌های انرژی دیگر مانند ارز مسافرتی نیز شامل همین مسئله هستند. سمیعی گفت: «وقتی دولت دلار ارزان به گردشگران خارجی ارائه می‌کند، به افرادی که توان مالی ندارند کمکی نمی‌شود. این روش کاملاً غیرمنصفانه است زیرا منابع ملی از جمله بنزین و ارز متعلق به تمامی مردم هستند و نباید گروهی خاص از این مزایا بهره‌مند شوند.»
چشم‌انداز قیمت دلار در زمستان ۱۴۰۴
سمیعی درباره چشم‌انداز قیمت ارز با توجه به تغییرات جدید گفت: «اگر نرخ دلار در ابتدای امسال حدود ۱۰۰ هزار تومان بوده و نرخ تورم داخلی %۴۰ برآورد شود، در حالی که تورم کشورهای دارای دلار از %۴ بالاتر نمی‌رود، اختلاف %۳۶ ایجاد شده باید خود را در نرخ ارز نشان دهد. بنابراین اگر تاکنون دلار به ۱۲۰ هزار تومان نرسیده باشد، نشان‌دهنده فشارهای مصنوعی برای کنترل نرخ ارز است.» به گفته وی، بر اساس محاسبات تورم فعلی، نرخ دلار در ابتدای پاییز باید حدود ۱۲۰ هزار تومان و تا ابتدای زمستان نزدیک به ۱۳۰ هزار تومان برسد و احتمال دارد تا آغاز سال آینده تا حدود ۱۴۰ هزار تومان افزایش پیدا کند، مگر اینکه سیستم اقتصادی کشور دستخوش تغییرات عمیق شود.
وی تاکید کرد سیستم فعلی بانک مرکزی برای کنترل ارز، که بر پایه تزریق دلار به بازار استوار است، روش مناسبی نیست. او گفت که بانک مرکزی باید نقدینگی موجود را مدیریت کرده و از استقراض مکرر دولت جلوگیری کند؛ زیرا گرفتن پول از بانک مرکزی در نهایت به معنای کاهش ارزش پول موجود نزد مردم است.
سمیعی بیان کرد که استقلال بانک مرکزی، به عنوان نهادی مالی، بسیار ضروری است و نباید به ابزاری برای تامین بودجه دولت تبدیل شود. او اشاره کرد که بانک مرکزی فقط زمانی باید به دولت کمک کند که در قبال آن دارایی واقعی نظیر ارز حاصل از صادرات نفت دریافت کند، نه پول بی‌پشتوانه.
شوک روانی اصلاح قیمت‌ها
او درباره اصلاح قیمت بنزین در شرایط فعلی که تورم بالا است، گفت که ممکن است این اقدام در کوتاه‌مدت باعث ایجاد یک شوک روانی در بازار شود، اما در بلندمدت تاثیرات مثبتی خواهد داشت. وی پیشنهاد داد که دولت به جای یارانه نقدی، می‌تواند روزانه یک لیتر بنزین یا ماهانه ۳۰ لیتر بنزین رایگان به هر شهروند ارائه کند و قیمت بقیه بنزین را واقعی کند تا مردم نیز از منافع اقتصادی این طرح بهره‌مند شوند.
به گفته سمیعی، این روش به برطرف شدن فشار روانی و ایجاد عدالت بیشتر کمک می‌کند و در کنار آن، دولت باید با شفافیت کامل، هدف اصلی از اصلاح قیمت‌ها یعنی کاهش تورم و تأمین بودجه کشور را توضیح دهد.
وی همچنین بیان کرد که نگرانی‌ها مبنی بر افزایش تورم ناشی از اصلاح قیمت‌های سوخت، جایگاه واقعی ندارد؛ زیرا عامل اصلی تورم در ایران کسری بودجه دولت و استقراض از بانک مرکزی است. به اعتقاد او، اگر بار مالی بنزین از دوش دولت برداشته شود و مردم هزینه واقعی آن را پرداخت کنند، نیاز به خلق پول کمتر شده و تورم نیز کاهش می‌یابد.
واقعی‌سازی قیمت‌ها و کاهش تورم
سمیعی بر این نظر است که واقعی‌سازی قیمت‌ها نه تنها مسیری برای کاهش تورم بلکه وسیله‌ای برای تقویت اقتصاد کشور است. او تاکید کرد که حذف قیمت‌های مصنوعی و ارائه واقعی هزینه‌ها باعث ایجاد رقابت سالم و جلوگیری از رانت و فساد خواهد شد.
در پایان، او اظهار کرد: «وجود قیمت‌های مصنوعی همواره منجر به ایجاد فساد و نابرابری در اقتصاد می‌شود. ارائه دلار به قیمت پایین به واردکننده‌های خاص، موجب آسیب به تولیدکننده داخلی می‌شود، عدالت اقتصادی را تحت تاثیر قرار می‌دهد و فرصت‌های رشد اقتصادی را محدود می‌کند. در نتیجه، واقعی‌سازی قیمت‌ها، اقتصاد را شفاف کرده و به نفع تمامی شهروندان خواهد بود.»
