وقتی بازار سرد مسکن یک‌شبه به آتش کشیده شد!
اقتصادایرانی: هشت ماه تنش‌های ژئوپلیتیک، بازار مسکن ایران را از رکود به انجماد و سپس به احیایی شکننده رساند؛ کارشناسان اقتصاد مسکن از شکل‌گیری تعادلی محتاط و کند به‌جای رونق گذشته خبر می‌دهند.
بازار مسکن ایران طی هشت ماه گذشته، نوساناتی بیش از تحولات معمول را تجربه کرد. علت این آشفتگی را می‌توان در «نااطمینانی بنیادین» ناشی از بحران‌های ژئوپلیتیک جست‌وجو کرد که الگوهای گذشته را به کلی تغییر داد و بازار را به چهار دوره مجزا تقسیم کرد.
به گفته بهروز ملکی، تحلیلگر برجسته حوزه مسکن، شرایطی که طی این مدت شاهد آن بودیم دیگر در چارچوب «ریسک قابل اندازه‌گیری» نمی‌گنجید؛ بلکه فضایی مبهم حاکم بود که هیچ مدل ریاضی قادر به پیش‌بینی یا مدیریت آن نبود. در چنین فضایی، سرمایه‌گذاران به جای تمرکز بر «سودآوری»، تنها به دنبال «بقا» بودند.
در بازه زمانی ابتدای سال تا پایان خردادماه، رکود شدیدی بر بازار حاکم بود؛ همه منتظر نتیجه مذاکرات بودند. هیچ‌کس به پروژه‌های جدید وارد نمی‌شد یا خانه‌ای خریداری نمی‌کرد، چرا که آینده نامعلوم بود. در نتیجه، ساخت‌وساز تقریباً متوقف شد و درخواست برای صدور پروانه ساختمانی به پایین‌ترین حد خود رسید.
جنگ و انجماد کامل بازار
با آغاز درگیری‌های نظامی در اواخر خرداد، بازار به یکباره دچار شوک شد. دیگر مسکن به عنوان «پناهگاه امن» تلقی نمی‌شد. همه ترجیح می‌دادند دارایی‌هایی را نگه دارند که امکان فروش سریع‌تری دارند. سرمایه‌ها از بازار مسکن به سمت طلا و دلار حرکت کرد. حجم معاملات خرید و فروش به شدت کم شد، سازنده‌ها کارگاه‌های خود را تعطیل کردند و حتی کارگران خارجی هم کشور را ترک کردند.
پس از توقف درگیری‌ها، بازار نه تنها آرام نشد، بلکه به مرحله‌ای با عنوان «تهدید معلق» وارد شد. احساس خطر دوباره وقوع بحران، باعث شد هیچ‌کس تمایلی نداشته باشد پول خود را در بخش مسکن برای سال‌ها قفل کند. نتیجه؟ رکودی عمیق‌تر و توقف کامل ساخت‌وساز، به طوری که حتی یک طبقه هم ساخته نشد.
بازگشت تدریجی به حالت عادی
از ابتدای مهر، با کاهش حس اضطرار ناشی از بحران، بازار کم‌کم به خود آمد. اگرچه نشانی از رونق دیده نمی‌شود، اما خریداران واقعی که نیاز ضروری به مسکن دارند، با احتیاط وارد بازار شده‌اند. فروشندگان نیز دیگر تمایلی به فروش ملک با قیمت‌های پایین‌تر تابستان ندارند. قیمت‌ها به سطح پیش از خرداد نزدیک شده و حتی در برخی مناطق با اندکی افزایش همراه بوده است. همچنین در برخی مناطق، به‌ویژه پروژه‌های دولتی یا نواحی امن‌تر، نشانه‌های ضعیفی از بازگشت به فعالیت ساخت‌وساز دیده می‌شود.
بازار اجاره اما در این مدت وضعیت آرام‌تری داشت. به نظر می‌رسد صاحب‌خانه‌ها و مستأجرها ترجیح داده‌اند قراردادهای خود را تمدید کنند و از وارد شدن به ریسک‌های جدید اجتناب کنند. همین روند باعث شد رشد اجاره‌بها امسال کمتر از نرخ تورم عمومی باشد.
در پایان، بازار مسکن ایران در حال شکل‌گیری نوعی «تعادل جدید» است؛ تعادلی محتاطانه، شکننده و با حرکتی بسیار کُند. در این وضعیت، دیگر کسی به دنبال سودهای کلان نیست؛ بلکه تلاش می‌کند تا از این بحران جان سالم به در ببرد. تا زمانی که تنش‌های سیاسی و اقتصادی دوباره شعله‌ور نشوند، می‌توان انتظار داشت این روند آرام ادامه پیدا کند؛ نه رونق چشمگیر و نه سقوط ناگهانی، بلکه یک بازگشت تدریجی به شرایط عادی.
