مصرف برق در عصر هوش مصنوعی

اقتصادایرانی: هوش مصنوعی برای کارآمدی خود نیازمند تامین برق پایدار و کافی است، اما در همین حال، می‌تواند به بهینه‌سازی مصرف انرژی و افزایش بهره‌وری در این حوزه کمک شایانی کند. به این ترتیب، رابطه‌ای متقابل و حیاتی میان انرژی و هوش مصنوعی شکل گرفته است؛ بدون انرژی پایدار، توسعه هوش مصنوعی غیرممکن است و در مقابل، این فناوری توانایی تحول بنیادین در صنعت انرژی را دارد.

یادداشت را به طور کامل بخوانید :

برخلاف تصور عمومی که هوش مصنوعی را پدیده‌ای نرم‌افزاری یا الگوریتمی می‌دانند، واقعیت آن است که هوش مصنوعی برای کارکرد خود به زیرساخت سخت‌افزاری به‌ویژه برق وابسته است. قطع برق یا نوسانات شدید، نه‌ تنها خدمات آنلاین و شبکه‌های اجتماعی را مختل می‌کند، بلکه توسعه و استفاده از هوش مصنوعی را نیز در نطفه خفه خواهد کرد.  در عصر رشد سریع هوش مصنوعی، آنچه اغلب در سایه مانده است، میزان انرژی مورد نیاز برای پردازش و استفاده از این فناوری است. الگوریتم‌هایی که قرار است اقتصاد را متحول کنند و در روند رشد و توسعه اقتصادی نقشی کلیدی ایفا کنند، خود نیازمند منابع قوی و پایدار انرژی هستند. پرسش اساسی این است: آیا زیرساخت برق در ایران، توان پشتیبانی از اقتصاد مبتنی بر هوش مصنوعی را دارد؟ 

گسترش هوش مصنوعی (AI)، به‌ویژه مدل‌های یادگیری عمیق، نیازمند توان پردازشی بالایی است که عمدتا از طریق مراکز داده (Data Centers) تامین می‌شود. این مراکز نیازمند مصرف برق پایدار و در حجم بالا هستند. به گزارش آژانس بین‌المللی انرژی (IEA) یک مرکز داده متمرکز بر هوش مصنوعی به‌طور معمول مصرف برق معادل حدود ۱۰۰ هزار خانوار دارد و بزرگ‌ترین مراکز داده در حال ساخت، تا ۲۰ برابر این مقدار برق مصرف خواهند کرد.

سرمایه‌گذاری جهانی در مراکز داده از سال ۲۰۲۲ تقریبا دو برابر شده و در سال ۲۰۲۴ به نیم تریلیون دلار رسیده است. این موج سرمایه‌گذاری، نگرانی‌هایی را در مورد افزایش شدید تقاضای برق به‌ وجود آورده است. در سال ۲۰۲۴، مراکز داده حدود ۱.۵ درصد از کل مصرف برق جهان، معادل ۴۱۵ تراوات‌ساعت (TWh) را به خود اختصاص داده‌اند. ایالات متحده در سال ۲۰۲۴ با سهم ۴۵ درصد، بیشترین سهم از مصرف برق مراکز داده را داشته است و پس از آن چین و اروپا با ۲۵ درصد و ۱۵ درصد در رتبه‌های بعدی قرار دارند. مصرف برق مراکز داده از سال ۲۰۱۷ به‌طور متوسط سالانه ۱۲ درصد افزایش یافته که این نرخ بیش از چهار برابر نرخ رشد کل مصرف برق در جهان است. همچنین پیش‌بینی می‌شود که مصرف برق مراکز داده تا سال ۲۰۳۰ بیش از دو برابر شود و به حدود ۹۴۵ تراوات‌ساعت (TWh) برسد؛ رقمی که بیشتر از کل مصرف برق کشور ژاپن در حال حاضر است. 

با توجه‌ به این روند‌ها، استفاده از انرژی‌های تجدید‌پذیر‌ می‌تواند نقش مهمی در تامین برق مراکز داده و توسعه هوش مصنوعی داشته باشد. در ایران، با وجود چالش‌های مربوط به ناترازی انرژی، کمبود برق می‌تواند مانعی جدی برای بهره‌برداری از این فناوری به حساب بیاید (حتی در صورت توسعه سایر زیرساخت‌های مربوط به هوش مصنوعی). از سوی دیگر، هوش مصنوعی می‌تواند به افزایش کارآیی و بهینه‌سازی مصرف انرژی کمک کند و بحران ناترازی در این بخش را تا حدی حل کند. به نظر می‌رسد اگر سیاست‌های توسعه فناوری به ‌درستی طراحی شود، می‌توان از ظرفیت‌ برق خورشیدی در مناطق مرکزی و شرقی ایران برای تامین برق مراکز داده استفاده کرد. همچنین با کاهش یارانه پنهان انرژی در بخش‌های غیرمولد، منابع بیشتری به سرمایه‌گذاری در برق مورد نیاز برای استفاده از هوش مصنوعی اختصاص خواهد یافت.