کلید توسعه پایدار معدنکاری
محمدحسین بصیری/ استاد دانشگاه تربیت مدرس
اقتصادایرانی:صنعت معدن به عنوان یکی از ارکان اصلی اقتصاد، نقشی کلیدی در تامین مواد اولیه و پیشبرد توسعه پایدار ایفا می‌کند. سرمایه‌گذاری هوشمند و پایدار در این بخش می‌تواند به کاهش چالش‌های محیط‌زیستی، اجتماعی و اقتصادی و تسریع رشد اقتصادی کمک کند.
گزارش را به طور کامل بخوانید:
اما در عین حال، این صنعت با چالش‌های محیط‌زیستی، اجتماعی و اقتصادی فراوانی مواجه است. در این میان، سرمایه‌گذاری هدفمند، هوشمند و پایدار در بخش معدن می‌تواند مسیر توسعه این صنعت را با اصول پایداری همسو سازد و این یادداشت نیز نقش حیاتی سرمایه‌گذاری در توسعه پایدار صنعت معدن را بررسی می‌کند.
۱. سرمایه‌گذاری؛ عامل محرک توسعه پایدار
سرمایه‌گذاری به‌طور مستقیم بر رشد اقتصادی، ایجاد اشتغال و انتقال فناوری تاثیر می‌گذارد. در بخش معدن، سرمایه‌گذاری می‌تواند شامل مواردی همچون اکتشاف ذخایر جدید معدنی، توسعه زیرساخت‌های بهره‌برداری، احداث یا نوسازی کارخانه‌های فرآوری، به‌کارگیری فناوری‌های سبز و کارآمد و در نهایت، بهبود شرایط ایمنی و زیست‌محیطی باشد. وقتی این سرمایه‌گذاری‌ها با رویکرد پایدار صورت گیرد، منجر به استفاده بهینه از منابع طبیعی، کاهش ضایعات، کاهش آلایندگی، و ایجاد منافع بلندمدت برای جوامع محلی می‌شود.
۲. نقش سرمایه‌گذاری در نوآوری و فناوری سبز
یکی از مسیرهای مهم برای تحقق توسعه پایدار در معادن، استفاده از فناوری‌های نوین است. بسیاری از معادن در جهان در حال گذار به سیستم‌های هوشمند، اتوماسیون، و فناوری‌های کم‌کربن هستند. این گذار نیازمند سرمایه‌گذاری سنگین در تحقیق، توسعه و اجرا است. سرمایه‌گذاری در فناوری‌هایی مانند سیستم‌های مانیتورینگ آنلاین، تجهیزات کم‌مصرف، کارخانه‌های فرآوری با بازیافت آب و انرژی‌های تجدیدپذیر برای تامین برق معادن، می‌تواند منجر به کاهش اثرات منفی زیست‌محیطی و افزایش بهره‌وری شود. این نوع سرمایه‌گذاری‌ها نه‌تنها به سود شرکت‌های معدنی است، بلکه پاسخگوی دغدغه‌های جهانی در مورد تغییرات اقلیمی و آلودگی نیز خواهد بود.
۳. اشتغال‌زایی و توانمندسازی جوامع محلی
سرمایه‌گذاری در پروژه‌های معدنی معمولا با ایجاد فرصت‌های شغلی همراه است. این اشتغال‌زایی می‌تواند به بهبود کیفیت زندگی در مناطق کمتر توسعه‌یافته منجر شود. همچنین با سرمایه‌گذاری در آموزش، بهداشت، زیرساخت‌های محلی و انتقال دانش، معادن می‌توانند در توسعه انسانی مناطق بومی نقش کلیدی ایفا کنند. برای مثال، بسیاری از شرکت‌های معدنی موفق برنامه‌هایی برای آموزش فنی جوانان محلی، حمایت از کسب‌وکارهای کوچک در زنجیره تامین معدن و ارتقاء سطح سلامت و آموزش ایجاد کرده‌اند. چنین اقداماتی علاوه بر ایجاد «مجوز اجتماعی برای فعالیت»، در راستای اهداف توسعه پایدار نیز هستند.
۴. مدیریت پایدار منابع از طریق سرمایه‌گذاری
منابع معدنی محدود و تجدیدناپذیرند، بنابراین سرمایه‌گذاری باید با رویکردی صورت گیرد که بهره‌برداری از ذخایر به‌شکل منطقی، علمی و بهینه انجام شود. این موضوع شامل مواردی همچون افزایش ضریب بازیافت در فرآوری مواد معدنی، کاهش تلفات در استخراج، مدیریت باطله‌ها و مواد زائد و همچنین، بازسازی زمین پس از پایان معدنکاری است.
پرواضح است که انجام چنین اقداماتی، نیازمند سرمایه‌گذاری در بخش‌هایی مانند تجهیزات پیشرفته، مطالعات علمی و رعایت استانداردهای بین‌المللی است و بدون این سرمایه‌گذاری‌ها، استخراج منابع ممکن است منجر به تخریب گسترده محیط‌زیست و اتلاف سرمایه ملی شود.
۵. جذب سرمایه‌گذاری خارجی و بین‌المللی
یکی از فرصت‌های مهم برای توسعه پایدار در بخش معدن، جذب سرمایه‌گذاری خارجی با انتقال دانش، فناوری و استانداردهای جهانی است. در واقع، کشورهایی که دارای منابع معدنی هستند با ایجاد بستر قانونی شفاف، کاهش ریسک‌های سیاسی و تضمین حقوق مالکیت، کشورها می‌توانند سرمایه‌گذاران بین‌المللی را جذب کرده و توسعه پایدار را با حمایت مالی بین‌المللی سرعت بخشند.
همچنین یکی دیگر از مزیت‌های مشارکت‌های بین‌المللی آن است که حضور سرمایه‌گذار خارجی تا حد خوبی زمینه را برای توسعه پروژه‌های مشترک، صادرات مواد معدنی فرآوری‌شده، و رعایت اصول ESG فراهم می‌کند. نهادهای بین‌المللی مانند بانک جهانی، IFC و بانک توسعه آسیا پروژه‌هایی را تامین مالی می‌کنند که معیارهای پایداری را رعایت کنند.
بنابراین، می‌توان در پایان توضیح داد که سرمایه‌گذاری در معادن، اگر با دیدی جامع و پایدار انجام شود، می‌تواند یکی از ابزارهای موثر برای دستیابی به توسعه پایدار باشد.
این نوع سرمایه‌گذاری نه‌تنها سود اقتصادی ایجاد می‌کند، بلکه منجر به حفاظت از محیط‌زیست، ارتقاء شرایط اجتماعی و بهره‌برداری بهینه از منابع طبیعی می‌شود. در عصر حاضر که همزمان شاهد رشد جمعیت و افزایش تقاضای جهانی برای مواد معدنی هستیم، لزوم هدایت سرمایه‌گذاری‌ها به سمت پروژه‌های سبز، کارآمد و پایدار از اهمیت بیشتری برخوردار است. آینده صنعت معدن در گرو سرمایه‌گذاری‌های هوشمندانه و مسوولانه خواهد بود
سومین رویداد جامع معدنی ایران 27 تا 30مردادماه ۱۴۰۴ به ابتکار گروه رسانه‌ای «دنیای‌اقتصاد» برگزار می‌شود. این رویداد متشکل از سه بخش است و شامل «پانزدهمین همایش و نمایشگاه چشم‌انداز صنعت فولاد و سنگ آهن ایران با نگاهی به بازار»، «هفتمین همایش و نمایشگاه چشم‌انداز صنایع فلزات غیرآهنی ایران و فناوری‌های وابسته با نگاهی به تولید و بازار» و «چهارمین همایش و نمایشگاه معدنکاری دیجیتال» می‌شود. بازدید از این نمایشگاه‌ها که در مرکز همایش‌های بین‌المللی برج میلاد برگزار می‌شود، برای عموم آزاد است. این رویداد هشت محور اصلی دارد که قرار است در طول ۴روز مورد بحث و بررسی سیاستگذاران، کارشناسان، فعالان معدنی و مدیران قرار گیرد. هدف از برگزاری چنین رویدادی، ایجاد فرصتی ارزشمند برای تبادل اطلاعات بین بازیگران اصلی حوزه معدن و صنایع معدنی اعم از دولت، بخش خصوصی و انجمن‌های تخصصی داخلی و بین‌المللی است. امید است با همکاری کلیه دست‌اندرکاران این حوزه بتوان به اهداف عالی حوزه معدن نائل آمد.
