تولد فضیلت در استرداد یا شکست؟
روزبه کردونی
اقتصاد ایرانی: استرداد لایحه صیانت، اقدامی غیرمنتظره که در میانه نقدها و واکنش‌های اجتماعی، به یک نقطه عطف در تعامل دولت با مردم تبدیل شد؛ آیا این تصمیم می‌تواند آغازگر فصل تازه‌ای از احترام به حقوق جامعه باشد یا صرفاً یک عقب‌نشینی تاکتیکی است؟
در تحلیل کتاب «When Things Go Wrong» نوشته چارلز هرمان، وی بیان می‌کند: «برای بسیاری از رهبران، اعتراف به خطا بزرگ‌ترین تهدید است؛ چراکه ممکن است به فروپاشی اقتدارشان بینجامد.» باربارا تاکمن نیز هشدار می‌دهد که "برای برخی حکمرانان، پذیرش اشتباه، نفرت‌انگیزترین تصمیم ممکن است." اما در مسیری که سیاست در حیطه اصلاحات گام برمی‌دارد، فروتنی و ارتباط با مردم می‌تواند به نتایج سازنده‌ای برسد.
تصمیم دولت در بازنگری لایحه صیانت
در شرایطی که جامعه در آستانه محدودیت‌های جدی قرار گرفته بود، دولت می‌توانست مانند بسیاری از موارد مشابه گذشته، مقاومت کرده و اجرایی شدن لایحه صیانت را به پشتوانه مجموعه‌ای از استدلال‌ها پیش ببرد؛ اما چنین نکرد. در مقابل، دولت تصمیم به بازنگری گرفت، از لج‌بازی و همبستگی‌زدایی فاصله گرفت و مسیر شنیدن صدای جامعه را انتخاب کرد.
نمونه‌ای از حکمرانی فروتنانه
در فیلم مشهور «دندان مار»، احمد نجفی دیالوگی معروف دارد: "یک جا هست که باید وایسی، یه جا هم هست که باید در بری. اما خدا نکنه جای این دوتا با هم عوض بشه، چون دیگه تا آخر عمر بدهکار خودتی..." این جمله به طور نمادین به تصمیم دولت و رویکرد آن بازتاب دارد. مسعود پزشکیان و دولت او، به ویژه در زمینه‌هایی همچون ایستادگی در برابر تجاوز و دفاع از تمامیت سرزمینی، با صلابت عمل کرد. اما در برابر مطالبات مردم و جامعه‌ای که به او آرای خود را سپرده بودند، مسیر بازنگری را برگزیدند. این تصمیم نه‌تنها «عقب‌نشینی» تلقی نمی‌شود، بلکه نشان‌دهنده ادراک عمیق از جایگاه مردم در هندسه قدرت مشروع است.
مفهوم حکمرانی فروتنانه
حکمرانی فروتنانه صرفاً یک ایده اخلاقی نیست؛ بلکه مدلی است برای تاب‌آوری نهادی. مشخصه‌های کلیدی این نوع حکمرانی عبارت‌اند از:
ویژگی‌ها توضیحات| پذیرش ناآگاهی | دولت از عدم‌دانستن نمی‌هراسد و طرز تفکر باز را تقویت می‌کند. |
| بلوغ در اصلاح | اصلاح سیاست‌ها را نشان‌دهنده بلوغ، نه ضعف تلقی می‌کند. |
| اقتدار از اعتماد عمومی | اقتدار خود را بر پایه اعتماد مردم قرار می‌دهد، نه کنترل بر فضای مجازی. |
| سیاست به مثابه میدان یادگیری | سیاست را عرصه‌ای برای یادگیری تلقی می‌کند و از رفتارهای تحمیل‌گرانه دوری می‌جوید. |
تولد یک فضیلت؛ بازپس‌گیری لایحه
گام دولت در بازپس‌گیری لایحه، نشان‌دهنده بازگشت گفت‌وگو به عرصه سیاست و تولدی نو در فهم رابطه دولت و جامعه است. در اینجا همبستگی از دل فروتنی شکل می‌گیرد، نه تحمیل. و لحظاتی مانند این، پایه‌های اعتماد عمومی را مستحکم می‌کند؛ زمان‌هایی که دولت ترجیح می‌دهد شنیدن را بر پافشاری ترجیح دهد.
این رویداد، هرچند ستایش‌نامه‌ای برای دولت نیست، اما لحظه‌ای را روایت می‌کند که تصمیم‌گیران از رویکرد تکراری «تحمیل-مقاومت-انکار» فاصله گرفتند و راه اصلاح را برگزیدند. این تصمیم می‌تواند تولد یک فضیلت جدید را رقم بزند و الگویی سازنده برای ارتقاء حکمرانی در آینده باشد.
