صلح ترامپ در قفقاز/ کریدوری به شرق یا علیه شرق؟

اقتصاد ایرانی: بازگشت آمریکا به معادلات قفقاز جنوبی با میزبانی ترامپ از سران ارمنستان و آذربایجان در کاخ سفید، آینده نظم سیاسی و امنیتی منطقه را تحت تأثیر قرار می‌دهد.

قرار است روز جمعه دونالد ترامپ، رئیس‌جمهور ایالات متحده، میزبان نخست‌وزیر ارمنستان و رئیس‌جمهور آذربایجان در کاخ سفید باشد. بر اساس اطلاعات منتشرشده، نتیجه این دیدار احتمالاً امضای یک نیت‌نامه (Letter of Intent) خواهد بود که نشان‌دهنده تمایل طرفین برای عادی‌سازی روابط، تعیین مرزها و حل اختلافات مرتبط با کریدور زنگزور است. این رویداد می‌تواند نخستین گام جدی برای کاهش تنش‌های منطقه پس از جنگ ۲۰۲۰ باشد و مسیر جدیدی را برای حل‌وفصل مسائل قفقاز جنوبی با هدایت آمریکا باز کند.

سناریوهای احتمالی توافق

دو سناریوی متفاوت برای توافق مطرح است:

سناریوی اول: توافقی کلی و مبهم که در آن چارچوب‌های کلی ایجاد کریدور زنگزور، تعیین مرزها و اصلاحات نظامی مشخص می‌شوند ولی جزئیات روشن نیست.

سناریوی دوم: توافقی جامع و دقیق که شامل نظارت و حضور مستقیم شرکت‌های نظامی خصوصی، احتمالاً آمریکایی یا اروپایی، بر کریدور زنگزور است.

هر دو سناریو به معنای تغییر رویکرد و جابه‌جایی مرجع مدیریت قفقاز جنوبی از مسکو به واشنگتن است.

پیامدهای راهبردی حضور آمریکا در قفقاز

نقش آمریکا در این فرآیند نمی‌تواند صرفاً به عنوان میانجی‌گر خلاصه شود. پیشنهاد اخیر مبنی بر اجاره بخشی از کریدور زنگزور به یک شرکت نظامی خصوصی آمریکایی – که هنوز به‌طور رسمی تأیید نشده است – پیامدهای ژئوپلیتیکی مهمی برای کشورهای منطقه خواهد داشت.

واکنش کشورها به تحرکات آمریکا

روسیه با بی‌اعتمادی به این تحرکات می‌نگرد و آن را تلاشی برای تضعیف نظم سنتی قفقاز تلقی می‌کند. سخنگوی وزارت خارجه روسیه نیز به وضوح از تلاش‌های آمریکا برای اعمال نفوذ در منطقه انتقاد کرده است. این موضوع نشان‌دهنده تشدید رقابت ژئوپلیتیکی میان قدرت‌های بزرگ است.

چین نیز نگرانی‌های خود را پنهان نمی‌کند، چراکه کریدور زنگزور نقش حیاتی در گذر طرح کمربند و جاده به اروپا دارد. هرگونه تسلط آمریکا بر این مسیر می‌تواند برنامه‌های اقتصادی چین را مختل کند.

دورنمای ارمنستان و ایران

در این میان، ارمنستان نیز در موقعیتی حساس قرار دارد. از یک سو، حمایت احتمالی از آمریکا می‌تواند در برابر رقبای سنتی این کشور برای ایروان سودمند باشد، اما از سوی دیگر، این اقدام ممکن است روابط نزدیک ارمنستان با ایران و روسیه را دچار چالش جدی کند.

برای ایران، این تحولات یک هشدار استراتژیک جدی است. حضور نظامی-اقتصادی آمریکا در نزدیکی مرزهای شمالی ایران می‌تواند چالش‌هایی بی‌سابقه ایجاد کند. در چنین شرایطی، تهران باید استراتژی مشخصی برای مقابله با این تهدیدات تدوین کند.

تحولات مرتبط با کریدور زنگزور و تغییر احتمالی موازنه قوا در قفقاز جنوبی نشان‌دهنده آغاز دور جدیدی از رقابت ژئوپلیتیکی بین ایالات متحده و روسیه است. این رقابت می‌تواند بر آینده سیاسی، اقتصادی و امنیتی کل منطقه اثرگذار باشد. برای ایران، این رخدادها نشان‌دهنده لزوم حفظ هوشیاری و اتخاذ سیاستی فعالانه برای حفظ منافع ملی و تمامیت ارضی کشور است.