توافق صلح ارمنستان/ تحلیل پیامدها
ولی کالِجی
اقتصاد ایرانی:ارمنستان و جمهوری آذربایجان با وساطت دونالد ترامپ توافق صلح تاریخی امضا کردند که به موجب آن مسیر زمینی دسترسی مستقیم جمهوری آذربایجان به نخجوان از خاک ارمنستان با نام "پل ترامپ" ایجاد می‌شود.
توافق صلح ارمنستان با جمهوری آذربایجان در یک مرحله حساس سیاسی و ژئوپلیتیکی شکل گرفته است که پیامدهای آن می‌تواند دورنمای روابط بین‌المللی منطقه را تغییر دهد. این توافق که با میانجی‌گری دونالد ترامپ در کاخ سفید به امضا رسید، نوید ایجاد مسیری ارتباطی جدید را می‌دهد که به نام «پل ترامپ» شناخته خواهد شد. این مسیر ۴۳ کیلومتری که جمهوری آذربایجان را از خاک ارمنستان به نخجوان متصل می‌کند، فرصتی برای تغییر معادلات منطقه‌ای و تقویت روابط اقتصادی و ترانزیتی ایجاد کرده است.
پیامدهای سیاسی این توافق
پس از امضای توافق، ارمنستان گام‌هایی را برای تغییر جهت در سیاست خارجی خود برداشته است. نیکول پاشینیان، نخست‌وزیر ارمنستان، از دوران قدرت‌گیری خود در سال ۲۰۱۸ میلادی، مسیر تدریجی فاصله گرفتن از روسیه و نزدیک شدن به غرب را پیموده است. بازداشت رهبران سابق ارمنستان که وابسته به روسیه بودند، عدم حمایت روسیه از ارمنستان در جریان جنگ دوم قره‌باغ و کاهش همکاری‌های امنیتی بین دو کشور، همه و همه زمینه‌ساز این تغییرات بوده‌اند.
با اجرایی شدن «پل ترامپ»، ارمنستان احتمالاً نیروهای مرزبانی روسی را از مرزهای خود با ایران و ترکیه خارج خواهد کرد و کنترل امنیت این مسیر را به شرکت‌های امنیتی آمریکایی واگذار خواهد کرد. این تحول می‌تواند نقطه عطفی در کاهش نفوذ روسیه در منطقه قفقاز جنوبی باشد.
عادی‌سازی روابط ارمنستان با ترکیه
یکی دیگر از پیامدهای مهم این توافق، عادی‌سازی روابط ترکیه و ارمنستان است. پس از تلاش‌های ناکام در دهه‌های پیش، اکنون انتظار می‌رود که مرزهای رسمی دو کشور بازگشایی شود و امکان برقراری روابط دیپلماتیک فراهم گردد. هرچند حساسیت‌های تاریخی از جمله موضوع قتل‌عام ارامنه می‌توانند چالش‌هایی در این مسیر ایجاد کنند، اما ترکیه نیز از این توافق بهره‌مند خواهد شد، به ویژه با دسترسی مستقیم زمینی به منطقه قفقاز و جمهوری آذربایجان.
اثر توافق بر زیرساخت‌ها و اقتصاد ارمنستان
از منظر اقتصادی، این توافق می‌تواند زمینه‌ساز تغییرات کلانی در زیرساخت‌های ارمنستان باشد. دولت پاشینیان قبلاً شبکه برق کشور را ملی کرده است و احتمالاً تلاش خواهد کرد که کنترل روسیه بر سایر بخش‌ها از جمله مخابرات، راه‌آهن و گاز را نیز کاهش دهد. این اقدامات می‌تواند زمینه را برای خروج ارمنستان از «اتحادیه اقتصادی اوراسیا» و پیوستن به اتحادیه اروپا فراهم کند. چنین تغییراتی به معنای کاهش وابستگی ارمنستان به روسیه و افزایش همکاری با غرب خواهد بود.
متغیر اثرات بر ارمنستان پیامدهای منطقه‌ای| خروج نیروهای روسی | کاهش وابستگی امنیتی | تضعیف نفوذ روسیه در قفقاز |
| عادی‌سازی روابط با ترکیه | دسترسی به مسیرهای تجاری جدید | تقویت همکاری ترکیه با آذربایجان |
| ملی‌سازی زیرساخت‌ها | کاهش انحصار اقتصادی روسیه | آزادسازی اقتصادی ارمنستان |
سناریوهای احتمالی آینده
یکی از مهم‌ترین خطراتی که توافق صلح را تهدید می‌کند، سقوط دولت نیکول پاشینیان است. مخالفت‌های گسترده داخلی و اعتراضات به نتایج مذاکرات، به ویژه توسط احزاب سیاسی، کلیسای ارمنی و جامعه دیاسپورای ارمنی، می‌تواند ثبات سیاسی ارمنستان را به خطر اندازد. همچنین انتخابات پارلمانی آینده در ژوئن ۲۰۲۶ میلادی می‌تواند به تغییرات مهمی در دولت بینجامد.
در صورت سقوط دولت پاشینیان، احتمالاً سیاست خارجی ارمنستان از رویکرد غرب‌گرایی فاصله گرفته و بار دیگر به سمت روسیه و ایران متمایل خواهد شد. این تغییر موضع می‌تواند موجب توقف توافقات فعلی با جمهوری آذربایجان و ترکیه شود و پیامدهای جدی برای منطقه ایجاد کند.
پیامدهای بین‌المللی
تحقق توافق صلح و اجرای پروژه‌هایی نظیر «پل ترامپ» نیازمند ثبات سیاسی در ارمنستان است. اگر دولت پاشینیان بتواند ثبات خود را حفظ کند، این توافق می‌تواند زمینه‌ساز تحولات بزرگی در منطقه قفقاز و کاهش نقش روسیه در این منطقه باشد. با این حال، اگر مخالفان قدرت را به دست گیرند، این مسیر تغییرات ممکن است متوقف شود و ارمنستان تحت فشار مجدد روسیه قرار گیرد.
در نهایت، نقش آمریکا به عنوان میانجی اصلی و ترکیه و جمهوری آذربایجان به عنوان ذی‌نفعان این توافق، می‌تواند به موفقیت و یا شکست آن در بلندمدت کمک کند. از این رو، تحولات سیاسی آینده ارمنستان نقشی کلیدی در تعیین سرنوشت این توافق خواهد داشت.
