خرد جمعی پشتوانه جسارت

در مسائل سیاست خارجی و دیپلماسی همواره مسئله اساسی این است که چه ابزارها و گروه‌هایی برای تحقق اهداف دیپلماسی و دستیابی به منافع ملی وجود دارد. احصای این ابزارها و نیروها در هر شرایطی متفاوت است. کشور ما اکنون با مسائل متعددی در بُعد روابط خارجی و مسائل بین‌المللی مواجه است. تعدد مباحث اقتضا می‌کند که کشور از خرد جمعی و مشورت عقلانی بهره‌مند شود.

اگر بخواهیم خرد جمعی را تعریف کنیم، می‌بینیم که موکول کردن همه مسائل جاری کشور به وزارت امور خارجه کاری طاقت‌فرسا است و دستگاه دیپلماسی نیازمند است که از خرد جمعی، صاحب‌نظران و پیشکسوتان بهره‌مند شود تا بتواند بهترین تصمیم‌ها را در مورد این مشکلات و بحران‌های متعدد بگیرد. وزارت امور خارجه نمی‌تواند در همه مسائل پاسخ همه جزئیات را به تنهایی بدهد و در عین حال به مصلحت نیست که در همه موارد سیاست خارجی وزارت امور خارجه را بدون پشتوانه جلوی کار قرار دهیم. وزارت امور خارجه باید بتواند پل‌های خودش را با جهان پیرامون حفظ کند.

در مسائلی که حساسیت بیشتری دارد، نقش پیشکسوتان و صاحبان تجربه بیش از پیش روشن می‌شود. صاحبان تجربه باید بتوانند دیدگاه‌های بررسی‌شده خودشان را بر مبنای تجربیاتی که دارند مطرح کنند. این اظهارنظرها و تبادل‌نظرها و تجربه‌ها باید در برابر جامعه قرار بگیرد تا افکار عمومی با راهکارهای مطرح‌شده از سوی صاحبان تجربه باخبر شوند و دولت بتواند با پشتوانه قوی‌تر منطق، تجربه و خرد جمعی در حوزه سیاست خارجی تصمیم‌سازی کند.

در چنین شرایطی دولت می‌تواند با قدرت و اقتدار و بر اساس تعبیری که در بیانیه دیپلمات‌های پیشین به کار رفته‌است با جسارت بیشتر بتواند کار سیاست خارجی را پیش ببرد. در نقاطی که تعارض نظرات و اختلاف‌ها برای وزارت خارجه محدودیت ایجاد می‌کند، رجوع به خرد جمعی و تجربه انباشته پیشکسوتان می‌تواند راهگشا باشد. مشهور است که می‌گویند سیاست خارجی ادامه سیاست داخلی است.

اگر دولت بخواهد در سیاست خارجی خودش موفق باشد باید بتواند از پشتوانه مردمی، نه به معنای پوپولیستی بلکه به معنای بهره‌مندی از پذیرش منطق و استدلال، برخوردار باشد. اینجاست که صاحبان تجربه و خرد جمعی می‌توانند باعث شوند استدلال‌ها و مبانی سیاست خارجی برای جامعه تشریح شود و حمایت کافی برای اقدام‌های جسارت‌آمیز دولت در سیاست خارجی به دست بیاید.

دولت برای اینکه با استحکام بیشتر و پشتوانه بزرگ‌تری دست به اقدام بزند، نیازمند استفاده از خبرگان و نخبگان سیاست خارجی، برای تصمیم‌سازی و اقناع افکار عمومی است. دیدگاه‌های نخبگان و خبرگان سیاست خارجی، اجازه می‌دهد پاسخ کسانی که با نقدهای مخرب و مانع‌تراشی در مقابل دستگاه دیپلماسی سعی بر جلوگیری از جسارت حاکمیت دارند، با استدلال و تجربه داده‌شود. در واقع تلاش دیپلمات‌ها در صدور بیانیه جمعی، این بود که راه دولت را برای تصمیم‌سازی قوی و جسارت‌آمیز هموار کنند و اجازه دهند با پشتوانه خرد جمعی و تجربه انباشته از سد موانعی که در مقابل راهکارهای مفید برای منافع و مصالح ملی کشور وجود دارد، بگذرد.