بررسی موانع و فرصت‌های بورس تاریخی

وضعیت فعلی بازار سرمایه کشور نشان می‌دهد که ارزش دلاری این بازار به کمتر از ۹۰ میلیارد دلار رسیده است؛ سطحی که قابل‌توجه بوده و آن را می‌توان به‌عنوان کف تاریخی ارزش بازار قلمداد کرد. شاخص کل نیز در محدوده دو میلیون و پانصد هزار واحد تثبیت شده است. بررسی این دو شاخص کلان بیانگر ارزندگی نسبی بازار است، اما در عمل، جریان نقدینگی و روند عملیاتی نشان می‌دهد که مسیر جذب سرمایه جدید و تحقق رشد پایدار با موانع جدی مواجه شده است.

موانع اصلی رشد بازار سرمایه

کاهش حاشیه سود شرکت‌ها

یکی از چالش‌های جدی بازار، کاهش محسوس حاشیه سود شرکت‌ها است. سرمایه‌گذاران حرفه‌ای بازار سرمایه معمولاً آینده را در ارزیابی‌های خود لحاظ می‌کنند و ارزش فعلی سهم‌ها را بر انتظارات آتی پایه‌گذاری می‌کنند. با این حال، اطلاعات فعلی نشان می‌دهد که سودآوری بخش عمده‌ای از شرکت‌های بورسی در مسیر نزولی قرار گرفته است.

دلیل اصلی این افت، صادرات‌محور بودن بسیاری از شرکت‌های حاضر در بورس است. این شرکت‌ها محصولات خود را با نرخ ارز توافقی عرضه کرده، در حالی که هزینه‌های آن‌ها تحت تأثیر نرخ ارز آزاد قرار دارد. این اختلاف قیمت، فشار مستقیم بر سودآوری شرکت‌ها وارد کرده و جذابیت سهام آن‌ها را برای سرمایه‌گذاران کاهش می‌دهد.

ناترازی انرژی و تأثیر آن بر عملکرد صنایع

یکی دیگر از موانع پیش روی بازار سرمایه، ناترازی انرژی است. کمبود برق و گاز در برخی صنایع موجب اختلال در روند تولید شده و حتی پس از رفع مشکل، برای بازگشت به وضعیت عادی زمان زیادی نیاز است. این موضوع به‌طور مستقیم بر میزان فروش و سودآوری شرکت‌ها تأثیر منفی دارد.

ارزیابی ارزش بازار و نرخ بازده

برای ارزیابی ارزش بازار سرمایه، نرخ بازده بدون ریسک و صرف ریسک از پارامترهای کلیدی هستند. در شرایط فعلی، نرخ بازده بدون ریسک حدود ۳۷ تا ۳۸ درصد است و با در نظر گرفتن صرف ریسک تاریخی ۱۲ تا ۱۳ درصدی، نرخ بازده مورد انتظار به حدود ۵۰ درصد می‌رسد. این عدد معادل نسبت قیمت به سود (P/E) برابر با ۲ است. نرخ بازده بالا جذابیت سرمایه‌گذاری را کاهش داده و ضرورت کاهش نرخ بهره و بازده بدون ریسک به‌عنوان مهم‌ترین محور اصلاحات بازار را برجسته می‌کند. این موضوع مستقیماً به سیاست‌گذاری‌های بانک مرکزی و مصوبات شورای پول و اعتبار وابسته است.

تأثیر شرایط ژئوپلیتیکی بر بازار

تحولات ژئوپلیتیکی مانند حملات اسرائیل، سطح نااطمینانی و بی‌ثباتی منطقه‌ای را افزایش داده و موجب رشد صرف ریسک مورد انتظار سرمایه‌گذاران می‌شود. این تغییرات، فشار بیشتری را بر بازار سرمایه وارد کرده و جذابیت سرمایه‌گذاری در این بازار را کاهش داده است.

نقدشوندگی بازار و ضرورت بهبود آن

نقدشوندگی بازار سرمایه یکی از عناصر حیاتی آن است؛ اما پس از بحران‌های اخیر و فشار فروش ناشی از شرایط خاص، برخی نمادها حتی پس از گذشت ۴۰ تا ۴۵ روز موفق به بازیابی تعادل نشده‌اند. این امر یکی از مهم‌ترین مزیت‌های بازار سرمایه را تضعیف کرده است.

برای بهبود این وضعیت، لازم است شرکت‌ها و سهامداران عمده بازارگردانی مناسبی انجام دهند و همچنین عملکرد مؤثر صندوق تثبیت و صندوق توسعه تقویت شود.

راهکارهای پیشنهادی برای حمایت از بازار

حمایت‌های اصولی و مستمر از بازار سرمایه، امری ضروری است، اما به دلیل ماهیت پول‌محور اقتصاد ایران، میزان حمایت‌های نظام بانکی به‌مراتب بیشتر از حمایت از بازار سرمایه است. کاهش فاصله میان نرخ ارز توافقی و آزاد و ایجاد شفافیت بیشتر در عملکرد شرکت‌ها می‌تواند اعتماد سرمایه‌گذاران را به بازار بازگرداند.

علاوه بر این، لازم است شرکت‌ها تأثیر ناترازی انرژی را بر فروش، تولید و سودآوری خود به صورت شفاف و مستند اعلام کنند.

با توجه به قیمت‌های فعلی و افت‌های اخیر، چنانچه اقدامات اعتمادسازی، شفافیت و لحاظ منافع سرمایه‌گذاران در سیاست‌گذاری‌ها صورت گیرد، بازار سرمایه می‌تواند به یک گزینه کم‌ریسک‌تر و جذاب‌تر برای سرمایه‌گذاری تبدیل شود.