ماشه چکانده شد/ حقیقت پشت پرده
رحمن قهرمانپور
اقتصاد ایرانی: تشدید تنش‌ها میان ایران و اروپا در پی عدم توافق درباره تمدید مکانیسم ماشه، بازگشت تحریم‌های شورای امنیت را محتمل‌تر کرده است؛ مسأله‌ای که چالش‌های تازه‌ای برای روابط دیپلماتیک دو طرف ایجاد خواهد کرد.
مکانیزم ماشه این روزها به یکی از بحث‌های داغ در روابط بین‌المللی تبدیل شده است. تنش‌ها میان ایران و اروپا بر سر این موضوع به اوج خود رسیده و مذاکرات اخیر نیز نشان‌دهنده اختلافات جدی میان طرفین است. در ادامه این گزارش، نگاهی دقیق‌تر به تحولات اخیر، پیش‌بینی‌های آینده و اثرات بازگشت تحریم‌ها خواهیم داشت.
وضعیت کنونی مذاکرات ایران و اروپا
با وجود اینکه ایران و طرف‌های اروپایی بارها درباره حل‌وفصل اختلافات از طریق دیپلماسی اظهار امیدواری کرده‌اند، اما نشست اخیر میان این دو طرف نشان داد که فاصله‌ها بسیار عمیق‌تر از آن است که به نظر می‌رسد. ایران پیش‌شرط‌های اروپا، از جمله پذیرش بازرسی‌های گسترده‌تر آژانس بین‌المللی انرژی اتمی، را نوعی «باج‌خواهی دیپلماتیک» می‌داند و حاضر به پذیرش آنها نیست. از سوی دیگر، اروپا نیز بدون انعطاف بر شروط خود تأکید دارد.
چرا اروپا به دنبال فعال‌سازی مکانیزم ماشه است؟
اروپا به دلایل گوناگون بر تمدید یا فعال‌سازی مکانیزم ماشه تأکید دارد. از جمله این دلایل می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
دلایل اروپا توضیحات| حفظ برگ برنده | فعال‌سازی مکانیزم ماشه به اروپا این امکان را می‌دهد که در مذاکرات بعدی با قدرت بیشتری عمل کند. |
| محدودسازی نفوذ آمریکا | اروپا نمی‌خواهد نفوذ و قدرت ایالات متحده در این پرونده بیش از پیش افزایش یابد. |
| استقلال استراتژیک | اروپا پس از دوران ترامپ، به‌دنبال تقویت استقلال خود در سیاست خارجی است. |
پیامدهای بازگشت تحریم‌ها برای ایران
بازگشت تحریم‌های بین‌المللی، بر اساس مکانیزم ماشه، می‌تواند تأثیرات گسترده‌ای بر ایران داشته باشد. از یک سو، فضای منفی علیه ایران در جهان تشدید خواهد شد و از سوی دیگر واکنش‌های احتمالی ایران ممکن است تنش‌ها را بیش از پیش افزایش دهد. اگر ایران به لغو عضویتش در پیمان NPT یا اقداماتی مشابه دست بزند، روابط با غرب به سطحی بسیار شکننده خواهد رسید.
همچنین، بازگشت تحریم‌ها، شرکای اقتصادی ایران مانند چین، ترکیه و امارات را در معرض محدودیت‌های جدیدی قرار می‌دهد و این موضوع می‌تواند تأثیرات اقتصادی منفی جدی‌تری به دنبال داشته باشد.
آیا هنوز امیدی برای دیپلماسی وجود دارد؟
با اینکه نشست اخیر میان ایران و تروئیکای اروپایی ناکام ماند، اما اشاره مقامات ایرانی به ادامه تلاش برای دیپلماسی، روزنه‌ای از امید را باقی گذاشته است. در همین حال، اروپا باید طی روزهای آینده تصمیم بگیرد که آیا مکانیسم ماشه را رسماً فعال کند یا خیر. زمان برای جلوگیری از این اقدام رو به پایان است و نیازمند اقداماتی فوری از سوی هر دو طرف است.
تحلیل نهایی
فعال‌سازی مکانیزم ماشه نه‌تنها به افزایش فشارها بر ایران منجر خواهد شد، بلکه می‌تواند به یک بحران جدی‌تر در منطقه و جهان بیانجامد. اروپا و ایران اگرچه بر لزوم دیپلماسی تأکید دارند، اما به نظر می‌رسد عدم انعطاف‌پذیری در پیش‌شرط‌ها، مشکل اصلی در این مسیر است. اگر این وضعیت ادامه پیدا کند، احتمال پدید آمدن یک بن‌بست دیپلماتیک بسیار بالاست.
برای جلوگیری از چنین سناریویی، هر دو طرف باید با در نظر گرفتن منافع مشترک، به مذاکرات سازنده بازگردند. فرصت باقی‌مانده محدود است و بهره‌گیری بهینه از آن می‌تواند از پیامدهای منفی احتمالی جلوگیری کند.
