دلایل مخالفت با شبانه‌روزی شدن بورس ایران
حمید یاری / معاون نظارت بر بورس‌ها و ناشران
گسترش ساعت معاملات در بورس ایران به یکی از داغ‌ترین موضوعات بازار سرمایه تبدیل شده است؛ اما آیا شبانه‌روزی شدن معاملات می‌تواند به مدرن‌سازی بورس کمک کند یا چالش‌های بیشتری به همراه خواهد داشت؟
دلایل مخالفت با شبانه‌روزی شدن بورس ایران
بحث درباره تمدید ساعت معاملات در بورس ایران یکی از موضوعات برجسته و پرتکرار میان فعالان بازار سرمایه است. در حالی که موافقان این نظر آن را گامی به سمت مدرن‌سازی و همگامی با بازارهای پیشرفته جهانی می‌دانند، بررسی‌ها و تجربه‌های جهانی نشان داده‌اند که چنین تحولی پیامدها و چالش‌های متعددی را به همراه دارد. در ادامه، مهم‌ترین دلایل مخالفت با شبانه‌روزی شدن بورس ایران بررسی شده‌اند.
چالش‌های فرهنگی و رفتاری سرمایه‌گذاران داخلی
یکی از مهم‌ترین موانع در مسیر ۲۴ ساعته شدن بورس ایران، رفتار سرمایه‌گذاران داخلی است. بخش عظیمی از معامله‌گران حقیقی و حقوقی در ایران تمایل دارند معاملات خود را در ساعات مشخصی از روز انجام دهند و به همین دلیل، ساعت‌های معاملاتی کنونی به بخشی از عادات سرمایه‌گذاری آن‌ها تبدیل شده است.
فرهنگ سرمایه‌گذاری در ایران تاکنون متناسب با ساعت‌های کاری معمول شکل گرفته و این موضوع باعث شده که تقاضای واقعی برای شبانه‌روزی شدن بورس وجود نداشته باشد.
نیاز به زیرساخت‌های فنی و نظارتی پیشرفته
فقدان زیرساخت‌های فنی مناسب یکی دیگر از چالش‌های اعمال تغییر در زمان معاملات بورس ایران است. سامانه‌های تسویه و پایاپای موجود تنها برای پاسخگویی به معاملات روزانه طراحی شده‌اند و توانایی حمایت از حجم معاملات شبانه‌روزی را ندارند. بهره‌برداری از استانداردهایی مانند T+۰، که تسویه‌حساب معاملات در همان روز را امکان‌پذیر می‌کند، به سرمایه‌گذاری‌های گسترده و بازطراحی مفصل زیرساخت‌های موجود نیاز دارد.
علاوه بر این، نظارت شبانه‌روزی مستلزم وجود نیروهای انسانی مستمر و سیستم‌های کنترلی نوین است که در شرایط کنونی از نظر منابع انسانی و فناوری در دسترس نیست.
روابط مالی محدود بین‌المللی
در بازارهای جهان، ۲۴ ساعته بودن بورس‌ها عمدتاً در کشورهایی رخ داده که تعاملات سرمایه‌گذاری خارجی با اقتصاد آن‌ها گسترده و فعال است. برای چنین کشورهایی پوشش مناطق زمانی مختلف یک نیاز عملی است. اما در ایران، به دلیل محدود بودن روابط مالی بین‌المللی، انگیزه‌ای برای ایجاد یک بازار شبانه‌روزی وجود ندارد. در واقع، نیازی به هم‌پوشانی زمانی با سایر مناطق اقتصادی احساس نمی‌شود.
چالش نقدشوندگی و پراکندگی نقدینگی
نقدشوندگی یکی از مسائل مهم بورس ایران است که حتی در ساعات عادی معاملاتی نیز با مشکلات زیادی مواجه است. افزایش ساعات معاملاتی ممکن است به کاهش بیشتر نقدینگی در بازه‌های طولانی‌تر منجر شود و هزینه معامله‌گری را افزایش دهد. این امر می‌تواند کشف قیمت منصفانه را دشوارتر سازد.
مانع توضیحات| چالش‌های فرهنگی و رفتاری | عدم تمایل سرمایه‌گذاران به مشارکت در معاملات شبانه |
| زیرساخت‌های فنی | سامانه‌های تسویه و پایاپای مناسب معاملات شبانه‌روزی نیست |
| روابط مالی بین‌المللی | محدود بودن سرمایه‌گذاری خارجی |
| نقدشوندگی | پراکندگی نقدینگی و افزایش هزینه‌های معامله |
تحلیل نهایی و چشم‌انداز
با توجه به مجموعه‌ای از مشکلات و چالش‌های مطرح‌شده، شبانه‌روزی شدن بورس ایران نه‌تنها در کوتاه‌مدت امکان‌پذیر نیست، بلکه می‌تواند هزینه‌های قابل‌توجهی را برای بازار سرمایه به همراه داشته باشد. تحقق این ایده تنها زمانی منطقی خواهد بود که اصلاحات زیرساختی و فرهنگی عمیقی در بازار انجام شده و روابط مالی بین‌المللی گسترش یابد.
پیشنهاد می‌شود به جای تمرکز بر ۲۴ ساعته کردن بورس، سیاست‌گذاری‌ها بر افزایش کیفیت معاملات در ساعات موجود و ایجاد پایلوت‌های محدود برای ابزارهای خاص متمرکز شوند. این اقدامات به‌مراتب اجرایی‌تر و مؤثرتر از تغییر ناگهانی ساختار بورس خواهد بود.
ایده معاملات شبانه‌روزی ممکن است در نگاه نخست جذاب و مدرن به نظر برسد، اما با توجه به شرایط فعلی اقتصاد و بازار سرمایه ایران، این تغییر بیشتر یک چشم‌انداز بلندمدت خواهد بود تا راهکاری برای توسعه. اولویت فعلی در بازار سرمایه باید بر تعمیق بازار، بهبود نقدشوندگی، و ارتقای تجربه سرمایه‌گذاران در ساعات فعلی قرار گیرد.
