آخرین پنجره دیپلماسی

اقتصاد ایرانی: اسنپ‌بک یا مکانیسم ماشه احتمالا در هفته آینده اجرایی خواهد شد. البته هنوز به صورت قطعی نمی‌توان درباره اجرا یا تعلیق یا تعویق مکانیسم ماشه صحبت کرد، ولی با توجه به شواهد و قرائن، اظهارنظرات و مواضعی که ایران، چین، روسیه و البته فرانسه و انگلستان و آلمان اتخاذ کردند و همین‌طور رویکردی که ایالات متحده آمریکا و رژیم صهیونیستی دنبال می‌کنند، چنین به نظر می‌رسد که مکانیسم ماشه به احتمال زیاد در روزهای آینده عملیاتی خواهد شد. بنابراین در ایام باقیمانده طرفین شرایط بسیار حساس و مهمی را پیش رو داشته و مقامات باید متوجه این وضعیت باشند.

ادامه یادداشت را بخوانید:

جمهوری اسلامی ایران در این ایام رویکردهای مختلفی را در دستور کار خودش قرار داد که مهم‌ترین آن همین توافق با آژانس بین‌المللی انرژی اتمی موسوم به توافق قاهره بود. این توافق از اهمیت زیادی برخوردار است؛ به‌ویژه آن‌که اروپاییان در شروط خودشان برای تعویق در اجرای مکانیسم ماشه، شروطی را مطرح کرده بودند که عمده آن، مربوط به همین مساله همکاری و تعامل ایران با آژانس است. آنها در شروط خودشان از ایران خواسته بودند که با آژانس همکاری کامل داشته باشد و همچنین تکلیف موجودی اورانیوم غنی‌شده در ایران روشن شود و نیز مساله مذاکره با آمریکا را پیش کشیده بودند.

البته از سخنان و مواضعی که اروپاییان طی چند روز گذشته مطرح کردند، چنین به نظر می‌رسد که آنان همچنان منتظر اقدامات عملی‌تر از جانب ایران هستند. آنان می‌خواهند که آژانس دستش باز بماند و از طریق اختیاراتی که دارد بتواند بر فعالیت‌های صلح‌آمیز هسته‌ای ایران نظارت داشته و گزارش جامعی را درباره مجموعه اقدامات ایران به غرب ارائه کند و در نهایت بر اساس همین اطلاعات و گزارش‌های واصله، تصمیم خودش درباره تعویق یا اجرای مکانیسم ماشه را جامه‌عمل بپوشاند.

در این میان نیز، رد پیش‌نویس قطعنامه کره‌جنوبی در سازمان ملل هم مساله مهمی بود که باید به صورت جدی مورد توجه قرار بگیرد. همچنین صحبت‌های وزیر امور خارجه کشور در پاسخ به طرف‌های غربی که ادعا داشتند پیشنهادهای وزارت خارجه ایران در عین معقولیت بازتاب نظر تمام نظام جمهوری اسلامی نیست و با توسل به همین بهانه به مخالفت با پیشنهادهای ایران و همین‌طور سایر پیشنهادهای مشابه پرداختند.

این در حالی است که اساسا چنین بهانه‌هایی قابل‌پذیرش نیست؛ چراکه وزارت امورخارجه هیچ‌گاه در چنین شرایط مهم و خطیری مستقل و بدون هماهنگی با نهادهای متولی و بالادستی اقدام نکرده و نمی‌کند. وزارت امورخارجه همچنان که در گذشته نشان داده، همواره بر اساس تعامل و هماهنگی‌ها و در چارچوب منافع و مصالح کشور تصمیم‌گیری می‌کند و بر همین اساس ادعای طرف‌های غربی صرفا یک بهانه‌گیری است.

رئیس‌جمهوری فرانسه در اظهارات اخیر خودش اعلام کرده که کمتر از دو هفته دیگر مکانیسم ماشه اجرا خواهد شد، با‌این‌حال سفر پیش روی رئیس جمهوری اسلامی ایران به نیویورک برای شرکت در اجلاس عمومی سازمان ملل و برگزاری دیدارها و رایزنی‌ها در حاشیه این اجلاس شاید بتواند تاثیر یا تغییری در روند اجرای مکانیسم ماشه ایجاد کند.

فراموش نکنیم که اتحادیه اروپا در شرایط فعلی علاقه‌ای به اجرای مکانیسم ماشه ندارد و همین مساله باعث می‌شود که احتمالاتی ولو کم درباره تعویق مکانیسم ماشه وجود داشته باشد. اجرای اسنپ‌بک باعث می‌شود عملا اروپا از صحنه خارج شود و ماجرای پرونده هسته‌ای ایران با بازیگری آمریکا، روسیه، چین و ایران ادامه پیدا کند. بنابراین اروپا نمی‌خواهد قدرت چانه‌زنی و امکان بازیگری خودش را از دست بدهد، لذا در عین سخت‌گیری همچنان امیدوار است که اقدامات ایران در نهایت تعویق مکانیسم ماشه را رقم بزند.

شاید مهم‌ترین مانع بر سر راه طرفین برای رسیدن به توافق، عدم اعتماد به یکدیگر باشد که بخش عمده این مساله به خروج ایالات متحده آمریکا از برجام و حمله این کشور به سایت‌های هسته‌ای ایران مربوط می‌شود. بنابراین اگر فضای مذاکرات با اعتماد و اطمینان بیشتری اداره می‌شد، شرایط به شکل دیگری ادامه پیدا می‌کرد.

اینکه امروز در داخل کشور برخی جریان‌های سیاسی به مخالفت با توافق قاهره یا سایر اقدامات وزارت خارجه می‌پردازند نیز قابل‌تامل است. این مخالفان را نمی‌توان تعیین‌کننده و تاثیرگذار دانست؛ چراکه اولا یک اقلیت محسوب می‌شوند و ثانیا در برخی مواقع همین مخالفت‌ها به‌رغم ایجاد برخی حواشی، عملا یک ابزار برای چانه‌زنی در مذاکرات با طرف غربی هستند.

هرچند که در میان همین مخالفان، عده‌ای اصلا مشتاق لغو تحریم‌ها یا مذاکره نبوده و نیستند. همچنان‌که عده‌ای از همین افراد در شرایط کنونی و بدون توجه به تبعات و عواقب کارشان به دنبال استیضاح وزیر امور خارجه بودند. البته سابقه نشان داده است که در موضوعات کلان و ملی به‌ویژه در عرصه بین‌المللی، نظام تصمیم خودش را اتخاذ می‌کند و حرف این اقلیت و امثالهم تاثیری بر تصمیمات نخواهد داشت.

 توافق قاهره نیز در چنین شرایط مشابهی به نتیجه رسید و برخی نمایندگان به صورت جدی با این مساله مخالف بودند؛ ولی در نهایت جمهوری اسلامی تصمیم بر آن گرفته که با آژانس بین‌المللی انرژی اتمی توافق کند. بنابراین در ادامه مسیر نیز مخالفان راه به جایی نخواهند برد.