دهک‌بندی‌های یارانه‌ای در گرو بروز شدن سامانه «حمایت»/ اطلاعات قدیمی چه تاثیراتی دارند؟
اقتصاد ایرانی: دولت در تلاش است تا با به‌روزرسانی داده‌های سامانه «حمایت» و حذف دهک‌های پردرآمد، عدالت در پرداخت یارانه‌ها را بهبود بخشد؛ اما اطلاعات موجود همچنان مربوط به سه‌ماهه اول سال ۱۴۰۳ است و نیازمند تجدیدنظر فوری می‌باشد.
دهک‌بندی‌های یارانه‌ای به عنوان یکی از مهم‌ترین ابزارها در سیاست‌گذاری جهت توزیع عادلانه منابع مالی و حمایت‌های رفاهی، نیازمند داده‌های دقیق و به‌روز است. در ادامه به تاثیر داده‌های قدیمی بر سامانه «حمایت» و ضرورت به‌روزرسانی آن پرداخته شده است.
اهمیت به‌روز بودن سامانه‌های حمایتی
یکی از چالش‌های بزرگ در کارایی سامانه‌های دهک‌بندی اقتصادی، استفاده از داده‌های قدیمی و ناقص است. این موضوع می‌تواند عواقب زیر را به دنبال داشته باشد:
چالش توضیحات| عدم شناسایی صحیح | افرادی که نیازمند حمایت هستند ممکن است از چرخه برنامه‌های حمایتی خارج شوند، و در مقابل، افراد غیرنیازمند همچنان دریافت‌کننده یارانه باشند. |
| عدم انعطاف در برابر تغییرات اقتصادی | شرایط اقتصادی متغیر، سامانه‌های ایستا را ناکارآمد می‌کند و قابلیت تطبیق سریع با نیازهای جدید را از بین می‌برد. |
| کاهش عدالت اجتماعی | توزیع ناعادلانه حمایت‌ها موجب بی‌اعتمادی عمومی به سیستم می‌شود. |
| اتلاف منابع | منابع محدود دولت به جای تخصیص به اقشار نیازمند، به گروه‌های غیرهدف اختصاص می‌یابد. |
مزایای به‌روزرسانی سامانه «حمایت»
به‌روزرسانی دوره‌ای سامانه‌های حمایتی می‌تواند تاثیرات عمده‌ای بر کارآمدی سیاست‌های یارانه‌ای داشته باشد. این مزایا عبارتند از:
شناسایی دقیق‌تر: داده‌های به‌روز امکان شناسایی بهتر وضعیت اقتصادی خانوارها و کاهش خطاها را فراهم می‌آورد.
پاسخ‌گویی سریع‌تر: به‌روزرسانی دائم می‌تواند تغییرات اقتصادی مانند تورم، نوسانات درآمدی و وضعیت بازار کار را به موقع منعکس کند.
تقویت عدالت اجتماعی: بهبود سطح دقت در دهک‌بندی موجب افزایش رضایت عمومی و اعتماد مردم به سیستم حمایت می‌شود.
افزایش کارایی: تخصیص هدفمند منابع موجب جلوگیری از اتلاف بودجه و اثربخشی یارانه‌ها می‌شود.
لزوم شکل‌گیری نظام هوشمند در دهک‌بندی
آنچه در نظام حمایتی کشور ضرورت دارد، شکل‌گیری یک نظام هوشمند و پویا است. چنین نظامی باید بتواند به صورت ماهانه و برخط، اطلاعات مربوط به درآمد، هزینه و وضعیت زندگی خانوارها را بررسی کند و بر اساس داده‌های واقعی، سطح حمایتی مناسب را تعیین نماید. متاسفانه در حال حاضر، سیستم دهک‌بندی کشور به دلیل فرآیندهای به‌روزرسانی مقطعی و غیرمستمر، از این مزایا بی‌بهره است.
تحلیل و نتیجه‌گیری
تجربه سال‌های اخیر ثابت کرده است که استفاده از داده‌های قدیمی و ایستا، موجب افزایش بی‌عدالتی در توزیع منابع و کاهش اعتماد عمومی می‌شود. تنها با طراحی یک سازوکار دائمی و به‌روز می‌توان سیاست‌های حمایتی را هدفمندتر و کارآمدتر اجرا کرد. سامانه‌های هوشمند و متصل به اطلاعات روز به سیاست‌گذاران امکان می‌دهد تا با تغییرات اقتصادی و اجتماعی به سرعت تطابق یابند و از ناکارآمدی سیستم جلوگیری کنند.
راه‌حل کلیدی در این زمینه، ایجاد زیرساخت‌های اطلاعاتی پایدار و نظارت مستمر بر سامانه حمایت است. با تحقق این امر، می‌توان عدالت اجتماعی، تخصیص موثر منابع مالی و اعتماد عمومی به سیاست‌های یارانه‌ای را افزایش داد.
