تابستان سیاه بورس/ فروش صنایع حیاتی در سراشیبی
اقتصاد ایرانی: خرداد ۱۴۰۴ برای صنایع بزرگ بورس، ماهی سخت و پرچالش بود. ترکیبی از عوامل داخلی مانند محدودیت‌های انرژی، رکود اقتصادی و سیاست‌های ارزی، همراه با فشارهای جهانی از جمله جنگ و کاهش تقاضا، فروش چهار صنعت کلیدی را به شدت کاهش داد. گزارش‌های رسمی از سقوط ۲۰ تا ۲۴ درصدی فروش در فلزات اساسی، خودرو، پتروشیمی و معادن حکایت دارند.
گزارش‌های اخیر از بازار سرمایه ایران نشان‌دهنده کاهش قابل‌توجه فروش صنایع کلیدی در خردادماه ۱۴۰۴ نسبت به اردیبهشت‌ماه است. بر اساس داده‌های منتشرشده، صنایع خودرو و ساخت قطعات، فلزات اساسی، استخراج کانه‌های فلزی و مواد و محصولات شیمیایی با کاهش فروش به ترتیب ۲۲، ۲۰، ۲۴ و ۲۳ درصدی مواجه شده‌اند. این کاهش تحت تأثیر عوامل داخلی و جهانی، از جمله جنگ تحمیلی، محدودیت‌های برقی، کاهش تقاضای جهانی و سیاست‌های اقتصادی، به وقوع پیوسته است.
صنعت فلزات اساسی در خردادماه ۱۴۰۴ با کاهش ۲۰ درصدی فروش نسبت به ماه قبل مواجه شد. شرکت فولاد مبارکه با کاهش ۵۵ درصدی فروش صادراتی تختال و ۲۲ درصدی فروش محصولات گرم، فملی با کاهش ۳۰ و ۳۸ درصدی فروش کاتد و کنسانتره مولیبدن و کاهش ۶۰ درصدی صادرات اکسید مولیبدن، کاوه با توقف کامل فروش صادراتی شمش بیلت و فجهان با کاهش ۴۳ درصدی فروش آهن اسفنجی، بیشترین تاثیر را در این افت داشتند.
کاهش ۱۵ درصدی فروش صادراتی و ۲۱ درصدی فروش داخلی این صنعت نیز به ارزان‌فروشی محصولات فولادی توسط شرکت‌های چینی در بازارهای جنوب شرق آسیا و خاورمیانه و کاهش توان رقابتی تولیدکنندگان ایرانی نسبت داده شده است. علاوه بر این، محدودیت‌های برقی باعث کاهش نرخ بهره‌برداری واحدهای فولادسازی و تخصیص موجودی شمش به بازار داخلی شده و تقاضای آهن اسفنجی در بورس کالا ۴۵ درصد کاهش یافته است.
صنعت خودرو و ساخت قطعات در این دوره با کاهش ۲۲ درصدی فروش نسبت به ماه قبل مواجه شد. این افت عمدتا ناشی از کاهش شدید فروش نمادهایی مانند ایران‌خودرو بود که فروش قطعات و لوازم آن به صفر رسید. همچنین برای ایران خودرو، کاهش ۳۲ و ۲۱ درصدی تعداد فروش گروه‌های سورن و پژو ثبت شده است.
برای بهمن نیز شرایط خوب پیش نرفت؛ به طوری که کاهش ۵۱ درصدی فروش گروه سواری را ثبت کرد. خساپا نیز نسیر سایر بزرگان این صنعت را پیش گرفت و کاهش ۲۷ و ۲۹ درصدی فروش محصولات خانواده ۲۰۰ و چانگان حاصل عملکرد این شرکت در خرداد ماه بوده است.
رکود در بازار خودرو، مسائل مرتبط با آزادسازی قیمت‌ها و کاهش فعالیت خودروسازان به دلیل جنگ تحمیلی از دیگر دلایل این کاهش عنوان شده است. کارشناسان معتقدند که عدم تعادل بین عرضه و تقاضا و سیاست‌های محدودکننده تولید داخلی نیز بر این وضعیت دامن زده است.
در صنعت استخراج کانه‌های فلزی، کاهش ۲۴ درصدی فروش در خردادماه گزارش شده است. شرکت‌های کگل، کچاد و کگهر به ترتیب با کاهش ۴۷، ۱۷ و ۱۲ درصدی، بیشترین میزان کاهش را در این صنعت تجربه کردند.
علت اصلی این افت را می‌توان در تعطیلی موقت بورس کالا به دلیل جنگ تحمیلی و محدودیت در معاملات فیزیکی، خلاصه کرد. به طوری که کگهر ۸۷ درصد از فروش کنسانتره بورس کالایی خود را از دست داده دید. کچاد نیز ۴۷ درصد فروش کنسانتره آهن خود را نتوانست در این بستر معامله کند.
همچنین، تقاضا و قراردادهای سنگ‌آهن در بورس کالا به ترتیب ۲۶ و ۲۴ درصد افت کرد. با وجود رشد فروش صادراتی، وابستگی این صنعت به بازار داخلی تاثیر منفی قابل‌توجهی بر عملکرد آن داشته است.
صنعت مواد و محصولات شیمیایی نیز با کاهش ۲۳ درصدی فروش مواجه شد. شرکت‌های شپدیس، زاگرس، شاراک و جم بیشترین کاهش را تجربه کردند.
در پتروشیمی پردیس، فروش داخلی اوره کشاورزی به صفر رسید و فروش صادراتی اوره گرانول و آمونیاک به ترتیب ۲۱ و ۶۰ درصد کاهش یافت.
کاهش ۷ درصدی نرخ جهانی اوره، افت تقاضا در بازارهای هند، اتیوپی و آمریکای لاتین و محدودیت‌های ناشی از جنگ تحمیلی از عوامل اصلی این کاهش بودند.
کارشناسان معتقدند که عوامل جهانی مانند ارزان‌فروشی محصولات چینی، کاهش تقاضای جهانی و نوسانات قیمت کالاها، همراه با چالش‌های داخلی نظیر جنگ تحمیلی، محدودیت‌های انرژی و سیاست‌های اقتصادی، فشار مضاعفی بر صنایع بورسی وارد کرده است.
اگرچه انتظار می‌رود که تیر و مرداد، به واسطه حذف سایه جنگ، شرایط فروش بهتر شود، اما ناترازی‌های انرژی تداوم این روند را بیش از پیش محتمل می‌داند. پس می‌توان گفت که این نابه‌سامانی، حداقل تا پایان فصل گرما ادامه داشته باشد.
