کالابرگ ماهانه؛ هرآنچه باید درباره طرح جدید بدانید

با این حال، بررسی‌ها نشان می‌دهد که منابع مالی مورد نیاز برای این طرح هنوز مشخص نشده است و پرسش اصلی اینجاست که چگونه دولت می‌تواند هر ماه بیش از ۲۷ هزار میلیارد تومان اعتبار برای اجرای این برنامه فراهم کند.

اعلام وعده ماهانه شدن کالابرگ

در دیدار اخیر مسئولان دولت با رهبری، رئیس‌جمهور اعلام کرد که برنامه دولت این است که کالابرگ به طور مرتب هر ماه به مردم داده شود. به گفته وی، هدف از این برنامه کاهش فشار معیشتی اقشار ضعیف‌تر و بهبود شرایط زندگی است.

تا کنون سه مرحله کالابرگ به هفت دهک جامعه ارائه شده و اعتبار ۲۷ هزار میلیارد تومانی برای اجرای مرحله چهارم نیز تخصیص یافته است. اگر این برنامه به‌صورت ماهانه تداوم یابد، به معنای سالانه بیش از ۳۲۰ هزار میلیارد تومان نیاز مالی است که تقریباً معادل نصف بودجه عمرانی کشور خواهد بود.

چالش منابع مالی کالابرگ

سوال اساسی این است که منابع مالی این برنامه از کجا تأمین خواهد شد؟

در حال حاضر دولت ماهانه حدود ۲۵ تا ۳۰ هزار میلیارد تومان به صورت یارانه نقدی به ۹ دهک پرداخت می‌کند. یکی از گزینه‌های ممکن، جایگزینی یارانه نقدی با کالابرگ برای تأمین کالاهای اساسی است. این گزینه از لحاظ مالی منطقی به نظر می‌رسد زیرا هزینه هر مرحله کالابرگ تقریباً با یارانه نقدی برابری می‌کند.

اما تاکنون دولت تصمیمی به حذف یارانه نقدی نگرفته است و به این ترتیب، بار مالی بیشتری به بودجه عمومی کشور تحمیل شده است.

محل‌های تأمین مالی؛ چالش‌ها و محدودیت‌ها

برخی منابع احتمالی مانند درآمد حاصل از واردات خودرو‌های خارجی مطرح شده‌اند، اما بررسی‌ها نشان می‌دهد که این درآمدها نمی‌تواند کفاف هزینه‌های عظیم این طرح را بدهد. برای مثال، کل عایدی دولت از واردات خودرو در سال جاری کمتر از ۵ هزار میلیارد تومان خواهد بود؛ رقمی بسیار کمتر از مبلغ مورد نیاز ماهانه طرح کالابرگ.

این عدم توازن منابع و هزینه‌ها سبب شده است که کارشناسان نسبت به پایداری طرح هشدار دهند.

فلسفه اصلی کالابرگ چه بود؟

هدف اصلی از راه‌اندازی طرح کالابرگ در سال ۱۴۰۱، جلوگیری از تاثیرات منفی حذف ارز ۴۲۰۰ تومانی بر مردم بود. ایده اولیه این بود که به جای پرداخت یارانه به واردکنندگان کالا، منابع به مردم داده شود تا قیمت کالاهای اساسی برای خانوارها ثابت بماند.

اما طرح فعلی عملاً از این فلسفه فاصله گرفته و به یک یارانه مضاعف تبدیل شده است که تاثیر چندانی در ثبات هزینه‌های معیشتی ندارد.

نظر مجلس شورای اسلامی

مجلس بارها به انحراف از اهداف اولیه کالابرگ اعتراض کرده است. محمدباقر قالیباف، رئیس مجلس، بار دیگر تاکید کرده است که راهکار اصلی، تثبیت قیمت کالاهای اساسی برای مصرف‌کننده است.

طبق قانون بودجه ۱۴۰۴، دولت موظف است که امکان تبدیل یارانه نقدی به کالابرگ را به‌گونه‌ای فراهم کند که قیمت کالاها برای مصرف‌کننده در طول سال ثابت باقی بماند. این تاکید مجلس نشان می‌دهد که رویکرد قانونی همچنان بر بازگشت به اهداف اولیه کالابرگ قرار دارد.

گزینه‌های پیش‌روی دولت

دولت برای ادامه این طرح با سه گزینه اصلی روبه‌روست:

1. ادامه مدل فعلی که شامل پرداخت همزمان یارانه نقدی و کالابرگ ریالی می‌شود، اما با فشار مالی بیشتر.
2. جایگزینی یارانه نقدی با کالابرگ واقعی که به تثبیت قیمت‌ها در بازار منجر می‌شود.
3. اجرای یک مدل ترکیبی که بخشی از کمک‌ها را به‌صورت نقدی و بخشی را به صورت کالابرگ به مردم ارائه دهد.

در مدل ترکیبی، دولت می‌تواند منابع اضافی را از طریق حذف یارانه دهک‌های بالاتر (مانند دهک هشتم و نهم) تامین کرده و این منابع را به دهک‌های پایین‌تر اختصاص دهد. این اقدام می‌تواند به تقویت اجرای کالابرگ کمک کرده و از فشارهای مالی بکاهد.

جمع‌بندی

هرچند دولت وعده داده است که کالابرگ الکترونیکی را به‌صورت ماهانه ارائه دهد، اما تاکنون پاسخی به این پرسش که «منابع مالی این طرح از کجا تأمین خواهد شد؟» ارائه نشده است.

بدون اصلاح ساختار و بازگشت به فلسفه اولیه، این طرح به جای تسهیل معیشت مردم، ممکن است به یک چالش مالی جدید برای دولت و اقتصاد ایران تبدیل شود.