دهک‌بندی یارانه‌ها تغییرات بزرگ در راه است!

در مردادماه ۱۴۰۴، فرآیند حذف یارانه آغاز شد و در مرحله نخست، یارانه حدود یک میلیون خانوار با سرانه درآمد ماهانه بیش از ۱۰ میلیون تومان (پس از کسر هزینه اجاره مسکن) قطع گردید. این گروه عمدتاً به دهک دهم یعنی بالاترین دهک درآمدی تعلق داشتند.

در ادامه، با طی مراحل تکمیلی و بررسی‌های دقیق‌تر، مشمولان یارانه در دهک دهم شناسایی شده و روند حذف یارانه‌ها ادامه یافت. بر اساس اطلاعات رسمی، در مردادماه تعداد سه میلیون نفر باقی‌مانده از یارانه‌بگیران دهک دهم حذف شدند. این اقدام در چارچوب قانون بودجه سال ۱۴۰۴ صورت پذیرفت؛ قانونی که دولت را موظف به حذف یارانه سه دهک پردرآمد جامعه کرد.

پرداخت یارانه به برخی حذف‌شدگان؛ بازگشت ناگهانی

در همین بازه زمانی، مشاهده شده است که یارانه برخی خانوارهایی که پیش‌تر یارانه آنها قطع شده بود دوباره برقرار شده است. به عنوان مثال، یارانه یکی از خانوارهایی که از سال ۱۳۸۹ قطع شده بود، از سه ماه قبل به‌طور خودکار برقرار شده است. این اتفاق بدون ارائه هیچ اعتراض یا درخواست رسمی توسط این خانوارها رخ داده است.

به نظر می‌رسد که با اعمال تغییرات در دهک‌بندی جدید، این خانوارها در دهک ۷ درآمدی قرار گرفته و یارانه و کالابرگ الکترونیک آنها مجدداً برقرار شده است. این موضوع نشان‌دهنده اصلاحات و بازنگری‌های مداوم در سامانه بررسی دهک‌های درآمدی است.

شناسایی دهک دهم و اجرای اصلاحات اولیه

بر اساس بند (پ) تبصره (۱۳) قانون بودجه سال ۱۴۰۴، دولت موظف شد تا یارانه نقدی خانوارهای پردرآمد متعلق به دهک‌های هشتم، نهم و دهم را حذف کند. این قانون زمینه‌ساز آغاز فرآیند حذف یارانه نقدی شد.

در مرحله نخست، خانوارهای دهک دهم که سرانه درآمد ماهانه آنها پس از کسر اجاره مسکن، بیش از ۱۰ میلیون تومان بود، از لیست دریافت یارانه کنار گذاشته شدند. لازم به ذکر است که حذف یارانه‌ها علی‌رغم شناسایی دهک پردرآمد، بر اساس اطلاعات به‌روزرسانی‌شده سامانه حمایت انجام نشده است و معیارهای شناسایی، مبتنی بر اطلاعات موجود تا سه ماهه اول سال ۱۴۰۳ بوده است.

حذف یارانه دهک‌های هشتم و نهم در آینده؛ گام بعدی اجرای سیاست

براساس گزارش‌ها، دولت حذف یارانه دهک هشتم و نهم درآمدی را نیز در دستورکار قرار داده است. برآوردها نشان می‌دهند که حدود ۱۸ میلیون نفر دیگر ممکن است مشمول این طرح شوند و از دریافت یارانه نقدی باز بمانند.

این فرآیند به‌صورت گام‌به‌گام و با اجرای معیارهای مشخص در حال پیشروی است. هدف اصلی این طرح، هدفمندسازی یارانه‌ها و افزایش کارایی توزیع منابع حمایتی است. با حذف تدریجی دهک‌های پردرآمد از چرخه یارانه‌بگیری، تمرکز دولت بر حمایت از دهک‌های پایین‌تر و نیازمند جامعه افزایش می‌یابد.

جدول مقایسه وضعیت حذف یارانه‌ها در دهک‌های مختلف

 تحلیل برنامه حذف یارانه‌ها

اجرای سیاست حذف یارانه سه دهک اول درآمدی، اقدامی هدفمند در جهت بهبود وضعیت هدفمندسازی یارانه‌ها و کاهش فشار بر منابع ملی تلقی می‌شود. هرچند ممکن است در کوتاه‌مدت فشارهایی بر برخی خانوارها وارد شود، اما هدف اصلی این طرح، توزیع بهتر منابع مالی میان دهک‌های پایین‌تر جامعه و حمایت از اقشار آسیب‌پذیر است.

با این حال، موفقیت کامل این طرح به شفافیت بیشتر در فرآیند شناسایی دهک‌ها، به‌روزرسانی اطلاعات درآمدی و جلب اعتماد عمومی وابسته است. دولت باید با دقت عمل کرده و ابهاماتی که ممکن است موجب نارضایتی خانوارها شود را برطرف نماید.