مکانیزم ماشه و بازگشت قطعنامه‌ها/ چه تاثیری بر اقتصاد ایران دارد؟
اقتصاد ایرانی: مکرون بازگشت قطعی تحریم‌های شورای امنیت علیه ایران را اعلام کرد؛ مکانیزم ماشه نه‌تنها فشارهای اقتصادی را تشدید می‌کند، بلکه انتظارات تورمی و ذهنیت دائمی‌شدن تحریم‌ها را در اقتصاد ایران تقویت خواهد کرد.
مکانیزم ماشه و بازگشت دوباره قطعنامه‌ها
این موضوع در حالی مطرح شده که پیش از این سه کشور اروپایی، یعنی فرانسه، انگلیس و آلمان، روند رسمی فعال‌سازی مکانیزم ماشه را آغاز کرده بودند. با این حال، در محافل دیپلماتیک همچنان امیدهایی برای مصالحه و گفتگو باقی بود. سخنان اخیر مکرون اما این امیدها را بر باد داد و تعبیر بسیاری این است که برجام به پایان مسیر خود نزدیک شده است.
تحریم‌های اروپا در مقابل تحریم‌های آمریکا
از منظر اقتصادی، اتحادیه اروپا نمی‌تواند فشاری معادل تحریم‌های ایالات متحده بر ایران وارد کند. ماهیت فراسرزمینی تحریم‌های آمریکایی باعث شده تا محدودیت‌های شدیدی در نظام بانکی جهانی، فروش نفت و حتی نقل و انتقالات ارزی ایران ایجاد شود. در مقابل، تحریم‌های اروپا عمدتاً در چارچوب اقدامات محدودتر و هوشمند تعریف شده‌اند.
برای مثال، علی‌رغم وجود تحریم‌ها، برخی شرکت‌های اروپایی همچنان راه‌هایی برای همکاری اقتصادی با ایران پیدا کرده‌اند. علاوه بر این، معافیت‌های بشردوستانه ارسال دارو و اقلام پزشکی را امکان‌پذیر کرده است. بنابراین، بازگشت قطعنامه‌های سازمان ملل تحت حمایت اروپا، احتمالاً تأثیر مستقیمی بر زندگی مردم ایران نخواهد داشت، اما این پایان ماجرا نیست.
اثر روانی تصمیمات بین‌المللی بر بازار
نکته شاخص، اثر روانی این نوع تصمیمات است. وقتی رئیس‌جمهور فرانسه با صراحت از قطعی بودن اجرای مکانیزم ماشه سخن می‌گوید، پیام ضمنی آن برای جامعه ایران القای تداوم تحریم‌ها و قطع امید از رفع محدودیت‌ها است. چنین نگرشی می‌تواند به افزایش انتظارات تورمی منجر شود، وضعیتی که در آن مردم به امید پیشگیری از ضرر، خرید بیشتر و زودتر انجام می‌دهند و این رفتار خود به افزایش قیمت‌ها دامن می‌زند.
بازار ارز، شاخصی برای سنجش انتظارات
بازار ارز ایران به خوبی نشان می‌دهد که انتظارات تورمی تا چه میزان می‌تواند مؤثر باشد. اخبار مرتبط با احتمال بازگشت قطعنامه‌ها، بلافاصله باعث افزایش نرخ دلار می‌شود، حتی پیش از آنکه تحریم‌ها به‌طور عملی اجرایی شوند. این چرخه روانی نه فقط بازار ارز بلکه سایر بازارها از جمله کالاهای اساسی را نیز تحت تأثیر قرار می‌دهد.
تأثیرات سیاسی: اجماع سخت اروپا و انزوای بیشتر
از نگاه سیاسی، فعال‌سازی مکانیزم ماشه باعث ایجاد اجماع میان کشورهای اروپایی می‌شود و تصمیم‌گیری جمعی علیه ایران را تسهیل می‌کند. چنین اجماعی در آینده هر نوع مذاکرات دیپلماتیک را برای لغو تحریم‌ها دشوارتر می‌سازد، چرا که برخی اعضا ممکن است با بازگشت به شرایط پیشین مخالفت کنند. نتیجه نهایی، انزوای طولانی‌تر ایران است که از نظر ژئوپلیتیکی پیامدهای گسترده‌ای به همراه خواهد داشت.
شاخص تأثیر تحریم‌های آمریکا تأثیر تحریم‌های اروپا| بانکداری جهانی | قطع دسترسی کامل | محدودیت متوسط |
| فروش نفت | تقریباً صفر | کاهش محدود |
| انتقال ارز | بسیار دشوار | با برخی استثنائات |
تورم؛ محصول جانبی سیاست خارجی
حرکات بازار ایران همواره به عوامل خارجی وابسته بوده است. انتشار اخبار مثبت درباره مذاکرات یا توافقات، بازار را آرام، و بالعکس، اخبار منفی، بازار را دچار شوک می‌کند. با بازگشت قطعنامه‌ها، ذهنیت مردم این است که تحریم‌ها دیگر بخشی از زندگی همیشگی شده‌اند. اما این فقط یک جنبه از موضوع است؛ جنبه مهم‌تر آن تأثیر روانی چنین اخباری بر قیمت‌ها و سیاست‌های اقتصادی داخلی است.
سیاست خارجی و جیب مردم
اظهارات مکرون، بیش از آنکه صرفاً یک موضع دیپلماتیک باشد، پیامدهای روانی عمیقی برای اقتصاد ایران دارد. بازگشت قطعنامه‌های سازمان ملل معادل بازگشت ایران به لیست کشورهای تحت فصل هفتم منشور ملل متحد است. چنین تغییری در جایگاه بین‌المللی، چه از نظر نمادین و چه واقعی، بر بازارهای ایران سایه خواهد انداخت.
در نهایت، این ذهنیت عمومی که تحریم‌ها دائمی و گسترده‌تر خواهند شد، مهم‌ترین تأثیر خود را بر بازار ارز، کالاهای مصرفی و ایجاد انتظارات تورمی خواهد گذاشت. با وجود چالش‌های اقتصادی موجود مانند کسری بودجه و نقدینگی بالا، چنین سیگنال‌هایی می‌تواند تورم را دوچندان کند.
