شرکت‌های مطرحی که بازار برنج ایران را تسخیر کرده‌اند
اقتصاد ایرانی: انحصار واردات برنج در دست چند شرکت بزرگ با دریافت ارز دولتی، بازار را دچار آشفتگی کرده است؛ در حالی که وعده کاهش قیمت‌ها عملی نشده، این شرکت‌ها با کنترل عرضه و قیمت‌گذاری، سفره‌های مردم را تحت تأثیر قرار داده‌اند.
در ماه‌های اخیر، بازار برنج در ایران دچار تحولات و نوسانات شدیدی شده است. عوامل مختلفی از جمله فعالیت برخی دلالان، اطلاع‌رسانی نادرست درباره میزان کشت داخلی و انحصار چند شرکت بزرگ در واردات و توزیع این محصول، به عنوان علل اصلی این نوسانات شناخته می‌شوند. کنترل محدود و سوءاستفاده های به وجود آمده توسط این شرکت‌ها باعث افزایش ناگهانی و بی‌رویه قیمت‌ها گردیده است.
انحصار واردات برنج در اختیار چند شرکت بزرگ
طبق گزارش‌های منتشر شده توسط بانک مرکزی درباره شرکت‌هایی که ارز دولتی برای واردات دریافت کرده‌اند، مشخص شده است که بازار واردات برنج به شدت در انحصار چند شرکت محدود است. برای نمونه، مجموعه مدلل به تنهایی بیش از ۴۰ درصد سهم کالاهای اساسی را در اختیار دارد. این تمرکز باعث شده کنترل قیمت برنج خارجی تنها در اختیار تعداد محدود از افراد و شرکت‌ها قرار گیرد.
نام شرکت میزان ارز دریافتی(دلار) معادل ریالی (تومان)| کشت و صنعت مدلل ماهیدشت | 511,114,000 | 57,500,325,000,000 |
| آوا تجارت صبا | 290,447,000 | 32,735,396,900,000 |
| نابدانه مدلل | 119,126,000 | 13,546,956,200,000 |
| طبیعت سبز پارس کهن | 127,985,000 | 14,459,500,000,000 |
| هرمس تجارت آفاق قشم | 103,041,000 | 11,620,695,000,000 |
| زرین صنعت سرو | 25,891,000 | 2,925,783,000,000 |
تاکتیک‌های بازاری و ایجاد کمبود مصنوعی
این شرکت‌ها به طور سیستماتیک با خرید عمده و ذخیره‌سازی برنج‌های داخلی، و همچنین عرضه قطره‌چکانی برنج‌های وارداتی، عمداً کمبود مصنوعی ایجاد کرده و موجب افزایش قیمت‌ها می‌شوند. طبق آمار، انبار کردن بیش از ۲۰۰ هزار تن برنج در استان‌های شمالی کشور مانند گیلان، مازندران و گلستان نشان‌دهنده این موضوع است. این وضعیت در کنار وابستگی بالا به واردات برنج و نبود سیستم نظارتی مناسب، زمینه‌ساز ادامه رشد قیمت‌ها می‌شود.
انتقاد به انحصار در سامانه ثبت سفارش واردات
این وضعیت انتقادات زیادی را نیز برانگیخته است. ذبیح‌الله خدائیان، رئیس سازمان بازرسی کل کشور، نسبت به انحصار در سامانه ثبت سفارش هشدار داده است. او تصریح کرد که طراحی این سامانه به نحوی انجام شده که تنها به واردکنندگان بزرگ امکان اقدام داده می‌شود و همین موضوع به نوعی باعث ایجاد انحصار در واردات شده است. او همچنین خواستار نظارت قوی‌تر از سوی ارگان‌های مسئول به ویژه وزارت جهاد کشاورزی شد.
نقش شرکت‌های کلیدی در مدیریت بازار
تأثیرگذاری شرکت‌های مطرح در بازار برنج به قدری پررنگ است که باعث ایجاد تمرکز و محوریت در تولید، واردات و عرضه این محصول شده‌اند. نمونه‌هایی از شرکت‌های اصلی در این حوزه عبارتند از:
خانواده مدلل: با بیش از ۴۰ درصد سهم از بازار کالاهای اساسی و واردات، شامل شرکت‌هایی نظیر «کشت و صنعت مدلل ماهیدشت» و «آوا تجارت صبا» که به میزان قابل توجهی در نوسانات بازار تاثیرگذار هستند.
شرکت طبیعت سبز پارس کهن: تولیدکننده و توزیع‌کننده برند «برنج طبیعت» و دیگر کالاهای اساسی که یکی از بزرگ‌ترین دریافت‌کنندگان ارز دولتی محسوب می‌شود.
هرمس تجارت آفاق قشم: دارای مجوز برای واردات تمام کالاهای اساسی به‌ویژه برنج است که سهم بزرگی از بازار را در اختیار دارد.
زرین صنعت سرو: شرکتی فعال در حوزه صنایع غذایی و واردات برندهای شناخته شده همچون «مکنزی» و «خوشبخت».
به وضوح مشاهده می‌کنیم که انحصار و تمرکز در بازار واردات برنج ایران به یکی از عوامل اصلی نوسانات قیمت و آشفتگی موجود تبدیل شده است. رفتار شرکت‌های بزرگ در انبار کردن محصولات و ایجاد کمبود مصنوعی، به علاوه ضعف نظارتی دستگاه‌های مسئول، نیاز به بازبینی و اصلاح سیاست‌های وارداتی را دوچندان کرده است. انتظار می‌رود که در شرایط کنونی، اقدامات هدفمندتری از سوی وزارت جهاد کشاورزی و سایر نهادهای مسئول انجام پذیرد تا حقوق مصرف‌کنندگان به درستی حفظ گردد.
