خبر خوش برای مادران: هدیه نقدی دولت رسید!
اقتصادایرانی: دولت برای حمایت از مادران و تشویق فرزندآوری، طرح جدید «کارت امید مادر» را اجرا میکند؛ اقدامی که با توجه به کاهش نرخ باروری به زیر سطح جایگزینی (۱.۴۴)، زنگ خطر جدی برای آینده جمعیتی ایران را برجسته کرده است.
شاخصهای جمعیتی کشور در سالهای اخیر، بهویژه در موضوع ازدواج و فرزندآوری، با کاهش چشمگیری مواجه شدهاند. این تغییرات که از چند سال گذشته روند هشداردهندهای داشتند، اکنون با ارائه آمارهای جدید، ابعاد دقیقتری پیدا کردهاند. در دهه گذشته، نرخ ازدواج روند نزولی داشته و تعداد تولدها نیز هر سال کاهش یافته است. آخرین گزارشها نشان میدهند که نرخ باروری کلی در ایران به ۱.۴۴ فرزند برای هر زن در سن باروری رسیده است؛ عددی که کمتر از حد جایگزینی جمعیت محسوب میشود و در صورت استمرار، میتواند چالشهای جدیتری را برای آینده جمعیتی کشور رقم بزند.
کارشناسان معتقدند ادامه این روند پیامدهای بسیاری را به دنبال خواهد داشت؛ از کمبود نیروی کار جوان و افزایش تعداد سالمندان گرفته تا فشار بر سیستم مراقبتهای بهداشتی، صندوقهای بازنشستگی، بازار کار و اقتصاد کشور. همچنین تغییرات ترکیب سنی جامعه میتوانند تأثیرات اجتماعی و فرهنگی درازمدتی داشته باشند که بازسازی آنها نیازمند برنامهریزی وسیع و هزینههای هنگفت خواهد بود.
ضرورت حمایت از والدین و مادران دارای فرزند
یکی از نگرانیهای عمده خانوادهها و زوجهای جوان، کمبود حمایتهای کافی از والدین، بهویژه مادران باردار یا دارای فرزند است. اگرچه قوانینی برای حمایت از خانواده و جوانی جمعیت تدوین شدهاند، اما بخش قابل توجهی از تسهیلات به فرزند سوم به بعد اختصاص دارد. این در شرایطی است که براساس آمارهای رسمی، اکثر خانوادههای ایرانی دارای یک یا دو فرزند هستند و از این حمایتها بهرهمند نمیشوند. متخصصان باور دارند که اگر سیاستهای تشویقی به فرزندان اول و دوم گسترش یابد، میتواند تأثیر بیشتری در افزایش نرخ باروری داشته باشد.
در آستانه روز مادر، دبیر ستاد ملی جمعیت خبر امیدوارکنندهای برای مادران با هر تعداد فرزند ارائه کرده که ممکن است نشانگر حمایتهای جدید دولت از این گروه باشد.
تمرکز بر فرزندان اول و دوم ضروری است
دکتر مرضیه وحید دستجردی، دبیر ستاد ملی جمعیت، با اشاره به اینکه بیشتر مشوقها بر فرزند سوم به بعد متمرکزند، اظهار داشت که بخش بزرگی از جمعیت در سن باروری مجرد هستند و نیازمند مشوقهای مناسباند؛ نکتهای که در قوانین کمتر مورد توجه قرار گرفته است. او اضافه کرد: آمارهای سال ۱۴۰۳ نشان میدهد که حدود ۷۳ درصد از متولدین فرزندان اول و دوم بودهاند و تنها ۲۷ درصد به فرزند سوم و بیشتر اختصاص دارند. همچنین، آمار سازمان ثبت احوال از کاهش ۲.۴ درصدی سهم فرزندان سوم، در سال ۱۴۰۳ خبر میدهد. این دادهها نشان میدهند که سیاستهای تشویقی باید میان همه فرزندان توزیع شوند و نه تنها به فرزندان سوم به بعد محدود گردند.
او با اشاره به تجربه جهانی بیان کرد که سرمایهگذاری بر فرزند سوم و بیشتر، در کشورهایی که نرخ باروری جایگزینی را پشت سر گذاشتهاند، اثر زیادی بر رشد جمعیت نداشته است. بنابراین، بهتر است مشوقها برای تمام فرزندان و خانوادهها فراهم شوند.
پیشبینی کارت امید برای مادران
دکتر دستجردی از اقدام جدیدی به نام «کارت امید مادر» خبر داد که با بهرهگیری از تجربیات جهانی در حمایت از والدین طراحی شده است. او خاطرنشان کرد که مقام معظم رهبری بارها بر لزوم بررسی علمی و منطقی مسئله جمعیت تأکید کردهاند و این کارت میتواند بخشی از گامهایی باشد که برای جلوگیری از کاهش شدید جمعیت در آینده انجام میشود.
طبق اظهارات دبیر ستاد ملی جمعیت، این طرح از ابتدای فروردین سال ۱۴۰۵ به مرحله اجرا خواهد رسید. این کارت که در نام مادر صادر میشود، بهمدت دو سال، هر ماه با مبلغ دو میلیون تومان شارژ خواهد شد تا بخشی از هزینههای اولیه زندگی کودک پوشش داده شود. افزایش قیمت کالاهای ضروری، از جمله پوشک و شیرخشک، از دلایل اصلی طراحی این کارت بوده است. همچنین، این اقدام میتواند احساس حمایت و ارزشگذاری به سختیهای مادران را تقویت کند.
دیدگاه مردم درباره عواملی مؤثر بر فرزندآوری
طبق پیمایش ملی ارزشها و نگرشها، بسیاری از جوانان معتقدند که مسائل اقتصادی مهمترین عامل تأثیرگذار بر تصمیمگیری برای فرزندآوری است. نتایج این پیمایش نشان میدهد که ۷۴.۷ درصد افراد مسائل اقتصادی را اصلیترین مانع میدانند، در حالی که حدود ۳۵ درصد به نقش تسهیلات دولتی اشاره کردهاند. همچنین، ۳۰ درصد نیز تأکید داشتهاند که حمایتهای خانوادگی و شغلی میتوانند انگیزه والدین برای داشتن فرزندان بیشتر را افزایش دهند.
