5 سناریوی احتمالی برای دلار/ مکانیسم ماشه فعال شد!

تهران در روزهای اخیر با تنش‌های اقتصادی و سیاسی ویژه‌ای روبه‌رو بوده است. پس از فعال‌سازی سازوکار بازگشت خودکار تحریم‌ها، مشهور به «مکانیسم ماشه»، از سوی سه کشور اروپایی (فرانسه، آلمان و بریتانیا)، وضعیت اقتصادی ایران خصوصاً بازار ارز تحت تأثیر قرار گرفته است. موعد نهایی این سازوکار، ۲۶ مهرماه (۱۸ اکتبر)، روزی بود که قرار بود برخی محدودیت‌های اصلی قطعنامه ۲۲۳۱ سازمان ملل پایان یابد. با این حال، بر خلاف انتظارها، سایه سنگین تحریم‌ها بر اقتصاد ایران سنگینی می‌کند. در این متن به بررسی سناریوهای احتمالی بازار ارز و واکنش‌های محتمل آن پرداخته‌ایم.

فعال‌سازی مکانیسم ماشه و پیامدهای آن

فعال‌سازی مکانیسم ماشه موجب شد بار دیگر تحریم‌های سازمان ملل با محوریت موارد تسلیحاتی، موشکی و بازرسی‌های محموله‌ها برجسته شوند. این تحرکات دیپلماتیک بلافاصله در بازار ارز منعکس شد و قیمت دلار آزاد از حدود ۹۰ هزار تومان به سرعت افزایش یافت و در نهایت به محدوده ۱۰۱ هزار تومان رسید.

تلاش‌های برخی کشورها نظیر روسیه برای تأخیر در اجرای فرآیند اسنپ‌بک هنوز واکنش جدی از سوی غربی‌ها دریافت نکرده و نگرانی‌ها همچنان پابرجاست. در این میان، بازار ارز نیز به شدت تابع این تنش‌های دیپلماتیک شده است.

بررسی پنج سناریو پیش‌روی قیمت دلار

با توجه به شرایط جاری، پنج سناریو اصلی برای آینده نرخ دلار ترسیم شده است. هر یک از این سناریوها براساس رفتار بازیگران سیاسی، اقتصادی و تصمیمات نهادهای داخلی می‌تواند پیامدهای خاص خود را داشته باشد.

سناریوی نخست: اسنپ‌بک کامل

در این سناریو که محتمل‌ترین حالت نیز محسوب می‌شود، تحریم‌های سازمان ملل از جمله محدودیت‌های موشکی و تسلیحاتی علیه ایران بازگردانده می‌شود. با وجود مخالفت روسیه و چین، فضای تجارت ایران دشوارتر شده و نفت ایران با تخفیف‌های بیشتری عرضه خواهد شد. در این شرایط تورم داخلی بالاست و سطح عمومی قیمت‌ها همچنان در حال افزایش است. قیمت دلار در بازه ۹۸ تا ۱۱۰ هزار تومان نوسان خواهد داشت و شوک‌های خبری ممکن است مقطعی سقف را افزایش دهند.

سناریوی دوم: تعویق شش‌ماهه

روسیه پیشنهاد داده است اجرای اسنپ‌بک به مدت شش ماه تعلیق شود. در صورت موافقت، هیجانات بازار کاهش یافته و قیمت دلار به محدوده ۹۵ هزار تومان بازمی‌گردد. اما به دلیل ضعف‌های بنیادین اقتصادی کشور، بازگشت به نرخ‌های پایین‌تر غیرممکن خواهد بود.

سناریوی سوم: توافق محدود

یکی از سناریوهای محتمل دیگر، توافق محدود میان ایران و غرب است که در آن برخی فعالیت‌های هسته‌ای ایران محدود شده و در مقابل، دسترسی‌های ارزی ایران تسهیل شود. در این حالت، نرخ دلار آزاد می‌تواند کاهش یابد و به حدود ۹۰ هزار تومان برسد. اما تجربه نشان داده که چنین توافق‌هایی بسیار شکننده هستند.

سناریوی چهارم: تشدید تنش منطقه‌ای

یکی از بدبینانه‌ترین سناریوها، وقوع تنش‌های منطقه‌ای است. حملات متقابل نظامی، تحریم‌های سخت‌تر و اقدامات مشابه می‌توانند نرخ دلار را تا مرز ۱۱۵ یا حتی ۱۲۰ هزار تومان افزایش دهند. این شرایط معمولاً پایدار نیست و با سیاست‌های مداخله‌گر بانک مرکزی تعدیل می‌شود.

سناریوی پنجم: شوک سیاست‌گذاری داخلی

شوک‌های داخلی از جمله تغییر نرخ مرکز مبادله یا محدودسازی تراکنش‌ها می‌توانند نرخ دلار را موقتاً کاهش دهند. چنین اقدامات معمولاً فشار را به دوره‌های بعدی منتقل کرده و جهش‌های مجدد را به دنبال دارند.

محرک‌های کلیدی بازار ارز

برای رصد آینده بازار ارز، توجه به فاکتورهای کلیدی زیر ضروری است:

اطلاعات و تصمیمات شورای امنیت سازمان ملل

میزان صادرات نفت ایران و تخفیف‌ها

تورم داخلی و نرخ رشد ماهانه قیمت ها

شکاف نرخ مرکز مبادله و بازار آزاد

مداخله‌های بانک مرکزی از طریق تزریق اسکناس یا کنترل تقاضا

بازار ارز ایران در موقعیتی حساس قرار دارد که هر تحول سیاسی می‌تواند تأثیرات گسترده‌ای بر نرخ ارز داشته باشد. در سناریوی اسنپ‌بک کامل، دلار در بازه پرتلاطم ۹۸ تا ۱۱۰ هزار تومان قرار می‌گیرد. شرایط تعویقی یا توافق محدود نیز می‌توانند شوک‌های موقت ایجاد کنند، اما تورم بالا و محدودیت‌های ارزی کف قیمت را همچنان بالا نگه خواهند داشت.

در نهایت، قیمت دلار در ایران تا حد زیادی بر پایه سیاست خارجی و تصمیمات دیپلماتیک حرکت می‌کند و هر تصمیم در سطح بین‌المللی می‌تواند تأثیر عمیقی بر وضعیت اقتصادی کشور داشته باشد.