بررسی مشکلات سیاست‌های فرهنگی ایران
کامبیز نوروزی-حقوقدان
اقتصاد ایرانی: توسعه اینترنت و گسترش جهانی فرهنگ‌ها، چالش‌های جدی برای فرهنگ‌های بومی و ملی از جمله در ایران ایجاد کرده است؛ این شرایط، نگرانی‌ها درباره ضعف و آسیب‌پذیری هویت فرهنگی را افزایش داده است.
بررسی مشکلات سیاست‌های فرهنگی ایران
توسعه اینترنت و ورود فناوری‌های نوین، موجب شده تا فرهنگ‌های بومی و ملی از‌جمله در ایران با چالش‌های جدی مواجه شوند. همچنین تلقی ستیز در عرصه فرهنگی، نوعی احساس ضعف، بیم و هراس را به نمایش گذاشته است. اما برای درک بهتر این موضوع باید به ریشه‌های هویتی و میراث فرهنگی ایران پرداخت.پایه‌های تاریخی فرهنگ ایرانی
تاریخ طولانی ایران، تنها یک افتخار ساده نیست، بلکه نمایانگر عناصر بنیادین و پیچیده‌ای است که در جامعه ایران نفوذ کرده و به شکل مستحکم در هویت ایرانی نقش بسته‌اند. بزرگ‌ترین واقعه تاریخی و سیاسی که عمیق‌ترین اثرات فرهنگی، اجتماعی و سیاسی را بر ایران گذاشت، ورود اسلام با حمله اعراب بود. پس از اسلام، ایران شاهد امتزاج تدریجی عوامل هویتی پیشااسلام و پسااسلام بود. این امتزاج، نوعی درهم‌شدگی غیرقابل تفکیک ایجاد کرد؛ به‌گونه‌ای که نمی‌توان عناصر فرهنگی و مذهبی را از یکدیگر جدا کرد.
عنصر فرهنگی جایگاه در فرهنگ ایرانی| اسلام | مذهب بنیادین و تأثیرگذار بر اخلاق، عرف و سیاست |
| میراث پیشااسلامی | هویت ملی و عناصر هنری و ادبی |
اثرات ماندگار پس از ورود اسلام
پس از حمله اعراب و پذیرش اسلام، ایرانیان تنها مردمانی بودند که زبان خود را حفظ کرده و آن را توسعه دادند. از شعر و موسیقی تا معماری و آداب و رسوم، هم‌بودگی دو پایه هویتی پیشااسلام و پس از اسلام آشکار است. ایرانیان حتی در زمان سلطه بیگانگان توانستند زبان فارسی را به‌عنوان زبان دیوانی و ادبی حفظ کنند.
تضاد در فهم فرهنگی در دوره‌های مختلف
در نظام‌های سیاسی معاصر، این امتزاج فرهنگی درست درک نشد. در دوره پهلوی، بخش ایرانی و در عصر جمهوری اسلامی، بخش اسلامی برتری یافتند. هر دو روش، تفکیکی نادرست در سیاست‌های فرهنگی ایران ایجاد کردند که نتیجه آن نزاع و ضعف فرهنگی بود. این روند با سیاست‌های رضاشاهی آغاز شد، سیاست‌هایی که طی آنها ستیز با مظاهر دین همچون چادر و مناسک عزاداری تسریع شد. همچنین در عصر جمهوری اسلامی، برخورد دستوری با موضوعات فرهنگی مانند خفیف شمردن نوروز و تضعیف سیزده‌بدر، مشکلاتی را در سیاست‌های فرهنگی کشور تشدید کرد.
آسیب‌های تفکیک فرهنگی
تعبیر «فرهنگ ایرانی-اسلامی» می‌تواند چنین برداشت شود که جامعه ایران دو فرهنگ ایرانی و اسلامی مجزا و مستقل دارد که در تقابل با یکدیگر هستند. این نوع تفکیک سبب بروز دوگانگی و نزاع درونی در ساختار فرهنگی کشور می‌شود و توان رقابت آن با سایر فرهنگ‌های جهان را کاهش می‌دهد. همین نزاع نادرست، زمینه‌بازی برای هجوم فرهنگ‌های بیگانه فراهم کرده و باعث ضعف در هویت فرهنگی ایران شده است.
راهکارها برای حل مشکلات سیاست‌های فرهنگی ایران
نظم حقوقی فرهنگ در ایران باید بر اساس واقعیت‌های تاریخی تعریف شود؛ یعنی تفکیک تقابلی فرهنگ جای خود را به حقیقت فرهنگی ایران بدهد. عناصر مختلف فرهنگ ایران از جمله اسلام و میراث ملی باید به‌منظور حفظ قدرت و پایداری، به شکل هماهنگ و متحد در نظر گرفته شوند.
این تغییرات در جهان دیجیتال و اینترنتی‌شده نیز ضروری است. شرط موفقیت ایران برای حفظ هویت فرهنگی در عصر نوین، اصلاح سیاست‌های فرهنگی و قانون‌گذاری‌هایی است که به حقیقت پیوندی و درهم‌تنیدگی فرهنگ ایرانی توجه داشته باشد.
