برق خورشیدی/ سودآور یا پرهزینه؟
عباس محمدی/مدیر انجمن دیدهبان کوهستان و کنشگر محیطزیست

اقتصاد ایرانی:نیروگاههای خورشیدی، بهعنوان نماد انرژی پاک، در نگاه اول دوستدار محیط زیست هستند؛ اما آیا هدف اصلی این طرحها، تولید برق برای آینده است یا فرصتی برای پولپاشی و سودجویی؟
برق خورشیدی، آیا فناوریای که به عنوان راهحلی برای حفظ محیط زیست معرفی میشود واقعاً سودآور است یا پُرهزینه؟
تماس برق خورشیدی با محیطزیستامروزه بسیاری از شرکتها و نهادها تلاش میکنند خود را به عنوان دوستدار محیط زیست معرفی کنند. اما آیا این ادعاها همواره به واقعیت نزدیک هستند؟ در مورد برق خورشیدی نیز به همین شیوه عمل میشود؛ هرچند که در نگاه نخست آن را پاک و مطمئن میدانیم، اما واقعیتهای دیگری نیز در این باره وجود دارد که کمتر به آن پرداخته شده است.
مشکلات پنهان نیروگاههای خورشیدیبسیاری از مراجع معتبر محیط زیستی بر این باورند که نیروگاههای خورشیدی نسبت به نیروگاههای نفتی، گازی یا هستهای، آسیب کمتری برای طبیعت دارند. با این حال، نمیتوان اثرات منفی آنها را نادیده گرفت:
مواد اولیه: پنلهای خورشیدی عمدتاً از مواد پلاستیکی تولید میشوند که ماده اولیه آنها نفت و گاز است.
محدودیت عمر: عمر پنلها محدود بوده و تعویض آنها نیازمند مصرف مجدد مواد اولیه است؛ بازیافت آنها نیز با چالشهای جدی روبهروست.
استخراج مواد معدنی: فلزات و مواد معدنی به کار رفته در پنلها و باتریها با تخریب منابع طبیعی همراه هستند.
تأثیر بر زیستگاهها: سایهاندازی پنلها و تغییر وضعیت اقلیمی میتواند زیستگاههای حیات وحش و پوشش گیاهی را به خطر اندازد.
آلودگی منابع آبی: در محیطهای آبی، تجزیه پلاستیک و فلزات پنلها سبب آلودگی وسیع منابع آب میشود.
مصرف آب: در مناطق خشک، نگهداری پنلها و پاک کردن سطح آنها به مقدار زیادی آب نیازمند است.
آسیبپذیری: پنلها در برابر بلایای طبیعی و فعالیتهای خرابکارانه آسیبپذیربوده و تعمیر یا جایگزینی آنها هزینهبر است.
نگرانیهای خاص در ایراندر کشور ایران، عوامل مختلفی بر بهرهبرداری از نیروگاههای خورشیدی اثرگذار هستند:
راندمان پایین نیروگاهها: با وجود راندمان پایین نیروگاههای حرارتی موجود، تلاش برای بهبود این نیروگاهها میتواند اولویت نخست باشد.
ساخت نیروگاههای نزدیک سدها: طرحهایی نظیر نصب پنل بر روی دریاچه سد کرخه نشاندهنده استفاده از پیشفرضهای ناقص بوده که ممکن است منجر به آلودگی منابع آب شیرین شود.
فساد اداری: ساخت نیروگاههای خورشیدی با ساختار ناسالم اقتصادی و مدیریتی میتواند به اتلاف منابع مالی ختم شود.
مقایسه هزینهها و مزایا جنبه مزایا معایبزیستمحیطی | کاهش آلایندههای گازی | مصرف مواد پلاستیکی و معدنی |
اقتصادی | کاهش وابستگی به سوختهای فسیلی | هزینههای نگهداری و بازیافت |
فنی | استفاده از منابع پایدار | آسیبپذیری در برابر شرایط طبیعی و خرابکاری |
بهنظر میرسد که نیروگاههای خورشیدی با وجود مزایای زیاد، بدون توجه ویژه به اثرات جانبی و آغاز اصلاح زیرساختهای موجود نمیتوانند پاسخگوی چالشهای زیستمحیطی و اقتصادی باشند. به همین دلیل، استفاده از این نیروگاهها باید با ارزیابی دقیق و مطالعه همهجانبه همراه باشد.