آژیر خطر برای ایران/ بررسی اثرات اقتصادی و سیاسی ضربه بزرگ!

با توجه به سهم چشمگیر پارس جنوبی در تأمین انرژی کشور، هرگونه اختلال در تولید این میدان می‌تواند آثار جدی بر ناترازی گاز، امنیت انرژی، صادرات و صنایع مختلف داشته باشد. در این مطلب، به بررسی وضعیت فعلی این میدان، چالش‌ها و پیامدهای بالقوه آن خواهیم پرداخت.

وضعیت فعلی میدان و هشدارها درباره کاهش فشار

از سال ۱۳۹۹ به این سو، هشدارها در خصوص کاهش تدریجی فشار در مخزن پارس جنوبی افزایش یافته است. کارشناسان بارها تاکید کرده‌اند که در صورت عدم اجرای پروژه‌های فشارافزایی، احتمال کاهش شدید تولید از این میدان وجود دارد. همچنین پیش‌بینی شده است که برخی از فازهای این میدان همچون فازهای ۱ تا ۶، وارد دوره کاهش تولید شده و نرخ سالانه افت تولید ممکن است به ۱۰ درصد برسد.

پیشرفت محدود قراردادهای فشارافزایی و موانع اجرایی

در سال‌های گذشته، توافقاتی با شرکت‌هایی نظیر پتروپارس، مپنا، قرارگاه خاتم و اویک برای طراحی پروژه‌های فشارافزایی منعقد شده است، اما متأسفانه اجرای این پروژه‌ها با چالش‌هایی نظیر عدم صدور مجوز شورای اقتصاد، مشکلات تأمین مالی ارزی و نبود زیرساخت‌های فنی مناسب مواجه بوده است. این موانع باعث شده تا روند پیشرفت پروژه‌های فشارافزایی بسیار کند باشد.

بر اساس برنامه‌های پیشنهادی، نخستین مرحله فشارافزایی از طریق نصب توربوکمپرسورهای قوی در سکوهای در معرض افت فشار است. با این وجود، آغاز عملیات اجرایی این طرح‌ها همچنان به هماهنگی‌های بیشتر در سطح کلان نیاز دارد.

پیامدهای تعلل در اجرای پروژه‌های فشارافزایی

به گفته سجاد طاهری، کارشناس انرژی، عدم اجرای به‌موقع پروژه‌های فشارافزایی می‌تواند در ۵ تا ۷ سال آینده منجر به کاهش تولید روزانه تا ۲۵۰ میلیون متر مکعب گاز شود. وی افزود که کشور در شرایط کنونی نیز به ناترازی گاز در زمستان و محدودیت در تأمین خوراک صنایع پایین‌دستی دچار است و کاهش تولید از پارس جنوبی می‌تواند تبعات مستقیم بر تمام بخش‌های انرژی داشته باشد.

این کاهش تولید می‌تواند منجر به افت تولید حداقل ۲۵ میلیون لیتر بنزین نیز شود، زیرا تأمین میعانات گازی به پالایشگاه ستاره خلیج فارس با مشکل مواجه خواهد شد. از سوی دیگر، خاموشی‌های ۶ ساعته روزانه نیز قابل پیش‌بینی است.

مقایسه عملکرد ایران و قطر در میدان مشترک

پارس جنوبی، به عنوان یک میدان گازی مشترک، تجارب متفاوتی را در دو سوی خلیج فارس شاهد بوده است. قطر از سال ۲۰۱۹ با اجرای پروژه North Field Expansion و سرمایه‌گذاری بیش از ۲۰ میلیارد دلار، برنامه‌های فشارافزایی و توسعه برداشت خود را کلید زده است. در مقابل، ایران به دلیل محدودیت‌های مالی و تحریم‌ها، همچنان از شروع عملیاتی طرح‌های مشابه بازمانده است.

قطر با استفاده از تجهیزات پیشرفته و توسعه زیرساخت‌ها، در حال تثبیت ظرفیت برداشت خود و حتی افزایش آن است. این در حالی است که سهم ایران از میدان مشترک در مقابل رقابت این کشور کاهش یافته است.

لزوم اقدام عاجل در سطح حاکمیتی

پارس جنوبی نه تنها یک منبع گاز، بلکه یکی از اصلی‌ترین محورهای توسعه صنعتی و اقتصادی کشور است. تأخیر بیشتر در اجرای پروژه‌های فشارافزایی می‌تواند کاهش تولید، افزایش ناترازی گاز و افت درآمدهای ارزی را به همراه داشته باشد.

اقدامات عاجل در حوزه صدور مجوزهای اقتصادی، تأمین منابع مالی و ارتقای توان داخلی، ضرورتی اجتناب‌ناپذیر برای جلوگیری از ورود این میدان به دوره افول پایدار است. تصمیم‌گیری سریع در این خصوص، دیگر یک موضوع فنی نیست بلکه به یک مسأله استراتژیک در سیاست‌گذاری کلان کشور تبدیل شده است.