تحلیل نقش چین و روسیه در اقتصاد ایران پس از فعال‌سازی مکانیزم ماشه
اقتصاد ایرانی: انستیتو واشنگتن در گزارشی به بررسی نقش کشورهای ثالث مانند چین و روسیه در دوران پساماشه و تأثیرات بازگشت تحریم‌ها بر اقتصاد ایران، از جمله چالش‌های تورمی و کمبود برق، پرداخته است.
وضعیت اقتصادی ایران و چالش‌های پیش‌رو
اقتصاد ایران در حال حاضر با چالش‌های متعددی مواجه است؛ به‌ویژه کمبود برق که فشار زیادی بر صنایع وارد کرده و تورم همچنان در سطح بالایی به چشم می‌خورد. در چنین وضعیتی، فعال‌سازی مکانیسم ماشه چه اثراتی برای ایران به همراه خواهد داشت؟
وزرای خارجه تروئیکای اروپایی و مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا طی مذاکراتی با وزیر خارجه ایالات متحده آمریکا اعلام کردند که از امروز روند فعال‌سازی مکانیسم ماشه علیه ایران آغاز می‌شود.
تغییرات جهانی و مسائل مربوط به تجارت با ایران
از زمان اعمال تحریم‌های اصلی سازمان ملل، جهان دستخوش تغییرات مهمی شده و از جمله آن‌ها چین، روسیه و سایر کشورها نسبت به اجرای تحریم‌هایی که توسط یک کشور سوم وضع شده، بی‌اعتمادتر شده‌اند. ایران نیز توانسته است راه‌های جدیدی برای دور زدن تحریم‌ها پیدا کند.
نکته قابل توجه این است که کشورهای صنعتی غربی که به رعایت دستورات سازمان ملل اهمیت بیشتری می‌دهند، تجارت گسترده‌ای با ایران ندارند. طبق آمار، اتحادیه اروپا در سال گذشته میلادی وارداتی به ارزش 2 میلیارد دلار از ایران داشته که حدود نیمی از آن کالا و نیمی دیگر خدمات بوده‌اند. در مقابل، ارزش صادرات ایران به اتحادیه اروپا 5.4 میلیارد دلار اعلام شده که عمده آن شامل کالا بوده است. باید اشاره شود که بسیاری از این اقلام شامل مکانیسم ماشه نمی‌شوند.
مقایسه تجارت با ایالات متحده و روسیه
در همین راستا، طبق داده‌های ایالات متحده، ارزش واردات این کشور از ایران تنها 6 میلیون دلار و صادرات آن 90 میلیون دلار بوده است. از طرف دیگر، تجارت تهران با شریک استراتژیک خود یعنی مسکو نیز در سطح محدود باقی مانده است. واردات روسیه از ایران در سال 2023 حدود 700 میلیون دلار و صادرات روسیه به ایران 1.5 میلیارد دلار بوده است.
نقش چین در تجارت با ایران
بر اساس داده‌های پلتفرم WITS، اداره‌شده توسط بانک جهانی، سازمان ملل متحد و سازمان تجارت جهانی، حدود 60 درصد از کالاهای صادراتی ایران در سال 2023 به چین یا مقاصد نامشخص ارسال شده است. همچنین، 27 درصد از واردات ایران از این مقاصد انجام گرفته است.
کشور ارزش واردات (میلیارد دلار) ارزش صادرات (میلیارد دلار)| چین | 25 | 22 |
| روسیه | 0.7 | 1.5 |
| اتحادیه اروپا | 2 | 5.4 |
| ایالات متحده | 0.006 | 0.09 |
تأثیرات اسنپ‌بک بر تجارت نفت ایران
یکی از موضوعات مهم، تأثیر و محدودیت‌های ناشی از مکانیسم ماشه بر تجارت نفت ایران است. اگر فعال‌سازی تحریم‌ها مانع فروش نفت ایران در بازار چین شود - که ممکن است به دلیل فشارهای شدید ایالات متحده و اروپا بر بانک‌ها، شرکت‌های حمل‌ونقل و شرکت‌های بیمه باشد - ایران احتمالاً با چالش‌های جدی تأمین مالی و کسری تجاری مواجه خواهد شد.
در حال حاضر، شرکت‌های چینی به مبدأ نفت خام ایران که وارد می‌کنند، اشاره‌ای نمی‌کنند و از این طریق تلاش می‌کنند تجارت نفت را ادامه دهند. اما در صورت تشدید فشارها و تحریم‌ها، این روند احتمالاً با دشواری بیشتری همراه خواهد شد.
چشم‌انداز
فعال‌سازی مکانیسم ماشه می‌تواند اثرات گسترده‌ای بر اقتصاد ایران داشته باشد. در حالی که نقش چین و روسیه در تجارت با ایران قابل توجه است، اما این کشورها نیز ممکن است تحت فشارهای اقتصادی و دیپلماتیک غرب قرار گیرند. عدم همکاری کامل این شرکای تجاری با ایران، می‌تواند به افزایش مشکلات اقتصادی و کاهش توان ایران در مدیریت چالش‌های داخلی منجر شود.
