ایران با مکانیسم دفاعی جدید خود/ جهان را شوکه کرد!

ایران با سازوکار دفاعی جدید خود جهان را شوکه کرد! موضوع مکانیسم ماشه و تأثیر آن بر اقتصاد ایران به یکی از مهم‌ترین مباحث روز تبدیل شده است. این گزارش تلاش دارد تا به بررسی اثرات این سازوکار تحریمی بر اقتصاد، سیاست و نقش آن در مواجهات ژئوپلتیکی بپردازد.

تحلیل ماهیت قطعنامه‌های شورای امنیت

مرکز پژوهش‌های مجلس در گزارشی با تفکیک ماهیت قطعنامه‌های شورای امنیت سازمان ملل، تأکید کرده است که این قطعنامه‌ها دارای ماهیتی هدفمند بوده و برخلاف تحریم‌های آمریکا، تأثیر مستقیم بر بخش های کلان اقتصادی ندارند. این تحریم‌ها بیشتر بر فناوری‌های حساس، مسدودسازی دارایی‌ها، اشاعه تسلیحاتی و برنامه‌های هسته‌ای و موشکی ایران متمرکز بوده‌اند.

در جدول زیر، تفاوت‌های کلیدی تحریم‌های آمریکا و قطعنامه‌های شورای امنیت مرور شده است:

رابطه تحریم‌ها با نفت، ارز، تولید و تورم

بر اساس تحلیل‌های مرکز پژوهش‌ها، کانال اقتصادی اصلی اثرگذاری تحریم‌ها بر ایران، صادرات نفت است. هرگونه کاهش در صادرات نفت به افزایش نرخ ارز، رشد تورم و کاهش تولید منجر می‌شود. نمودار زیر ارتباط نزدیک صادرات نفتی با رشد تولید ناخالص داخلی کشور را نشان می‌دهد.

به وضوح مشخص است که روند صادرات نفتی، نه تنها نقش کلیدی در ثبات اقتصادی دارد، بلکه عامل اصلی کنترل تورم در ایران نیز محسوب می‌شود.

بازیابی صادرات نفت و تداوم رشد

بررسی آمارها نشان می‌دهد که پس از خروج آمریکا از برجام، ایران توانسته است مسیر صادرات نفت خود را تا حد زیادی هموار کند و تغییرات مثبت در این حوزه، آثار تحریمی ناشی از سازوکار ماشه را کاهش داده است.

اثرگذاری روانی و سیاسی

یکی از مهم‌ترین اثرات فعال‌سازی مکانیسم ماشه، ایجاد شوک روانی در بازارهایی نظیر ارز، طلا و دارایی‌های مالی است. فعالان اقتصادی معمولاً چنین اقدامات تحریمی را معادل تشدید فشارها یا احتمال وقوع تقابل امنیتی تلقی می‌کنند. مدیریت درست اطلاع‌رسانی و اقدامات هدفمند بانک مرکزی، نقشی کلیدی در کاهش این اثرات خواهد داشت.

محدودیت‌های اجرایی قطعنامه‌ها

مرکز پژوهش‌ها تأکید دارد که اجرای عملی قطعنامه‌ها با موانع حقوقی جدی روبه‌روست:

بازرسی محموله‌ها تنها با دلایل معقول ممکن است.

بازرسی‌ها در آب‌های آزاد مشروط به رضایت کشور صاحب پرچم هستند.

هیچ سازوکار تنبیهی خودکاری برای نقض قطعنامه‌ها وجود ندارد.

چین و روسیه می‌توانند وتو کرده و مانع ایجاد اجماع شوند.

تغییر ژئوپلیتیک و کاهش اثرگذاری

مرکز پژوهش‌ها در جمع‌بندی خود اشاره کرده است که چندقطبی‌گرایی جهانی، تقابل آشکار چین و روسیه با غرب و افزایش شکاف در حکمرانی جهانی موجب تضعیف تأثیرگذاری قطعنامه‌های شورای امنیت می‌شود. بیانیه مشترک وزرای خارجه ایران، چین و روسیه، گواهی بر این تغییرات ژئوپلیتیک است.

در نتیجه، بازگشت احتمالی قطعنامه‌ها، رژیم تحریمی جدیدی ایجاد نخواهد کرد و آثار واقعی آن تنها به حوزه‌های اشاعه‌ای و فناوری دوگانه محدود می‌شود.