ایران سپر طلایی خود را برای مقابله با مکانیسم ماشه به کار گرفت

فعال‌سازی مکانیسم «بازگشت خودکار تحریم‌ها» یا اسنپ‌بک علیه ایران، بیش از آنکه اثر واقعی و اقتصادی داشته باشد، جنبه روانی دارد و در عمل بیشتر شبیه یک «تفنگ بی‌فشنگ» در عرصه دیپلماسی است. کارشناسان بر این باورند که با وجود تحریم‌های اصلی آمریکا و اروپا که سال‌هاست برقرار است، انتشار خبر بازگشت قطعنامه‌های شورای امنیت بر بازار ارز، طلا و سرمایه اثر روانی گذاشته و موجب افزایش نگرانی‌ها می‌شود.

تأثیرات اندک مکانیسم ماشه بر اقتصاد ایران

معمولاً واکنش‌ها در بازار پیش از هر گونه اقدام عملی شکل می‌گیرند و بر پایه انتظارات منفی استوار هستند. عمده محدودیت‌هایی که از طریق اسنپ‌بک بازمی‌گردند، شامل تحریم‌های تسلیحاتی و برخی ممنوعیت‌های فنی است، در حالی که تحریم‌های سنگین بانکی و نفتی که فشار اصلی را بر اقتصاد ایران وارد می‌کنند، توسط آمریکا و متحدانش به‌صورت یک‌جانبه و خارج از این مکانیسم اعمال شده‌اند.

در این زمینه، نقش روسیه و چین بسیار حائز اهمیت است. این دو کشور به‌طور علنی با کاربرد یک‌طرفه و سیاسی این سازوکار مخالفت کرده‌اند. بدون همراهی این کشورها و حمایت جمعی شورای امنیت، مکانیسم ماشه تنها جنبه تبلیغاتی دارد و کارشناسان دیپلماسی این ابزار را نمونه‌ای از تهدید بی‌عمل می‌دانند.

بازار ارز تحت تأثیر فضای روانی

حسن ولی بیگی، عضو هیأت علمی مؤسسه مطالعات و پژوهش‌های بازرگانی، با اشاره به افزایش نرخ دلار در روزهای اخیر، اظهار داشت: در سال جاری دو دوره فراز و فرود نرخ دلار را شاهد بوده‌ایم. ابتدا، نرخ دلار به ۱۰۵ هزار تومان رسید، اما پس از مدت کوتاهی به کانال ۸۰ هزار تومان سقوط کرد. همچنین در زمان جنگ ۱۲ روزه، نرخ دلار تا ۹۳ هزار تومان افزایش یافت ولی به سرعت به کانال ۸۲ هزار تومان برگشت. این نوسانات نشان‌دهنده تأثیر شرایط سیاسی بر بازار ارز است.

ولی بیگی افزود که فضای بازار ارز هیجانی است و حجم معاملات ارزی اندک و غیرواقعی می‌باشد. اگر التهاب‌های سیاسی کاهش یابد، تقاضا برای ارز از بین می‌رود و ارزش پول ملی تقویت خواهد شد. وی همچنین به نقش تخریبی رسانه‌های ضد ایرانی و کانال‌های تلگرامی در جوسازی و افزایش نرخ ارز در بازار غیررسمی اشاره کرد.

اقدامات بانک مرکزی برای مقابله با اثرات روانی

طبق گفته ولی بیگی، افزایش ذخایر طلا توسط بانک مرکزی ایران یکی از بهترین ابزارها برای کاهش اثرات منفی مکانیسم ماشه است. در سال‌های اخیر، ذخایر طلا کشور بیش از ۱۰۰ تن افزایش یافته است. وی تأکید کرد که با کاهش ارزش جهانی دلار، افزایش ذخایر طلا می‌تواند تأثیرات منفی تحریم‌ها را خنثی کند.

جو روانی ناشی از مکانیسم ماشه

ایرج ندیمی، کارشناس اقتصادی، درباره فعال‌سازی مکانیسم ماشه گفت: این وضعیت تأثیر جدی برای اقتصاد ایران نخواهد داشت، زیرا اقتصاد کشور سال‌ها تحت سخت‌ترین تحریم‌ها قرار داشته و به این شرایط عادت کرده است. وی به ضرورت کاهش وابستگی اقتصادی ایران به دلار اشاره کرد و گفت هر دلار به منزله یک جی‌پی‌اس است که مبادلات مالی کشور را ردیابی می‌کند.

ندیمی تصریح کرد که مکانیسم ماشه جنبه روانی دارد و تحریم‌های بازگردانده‌شده محدودیت تازه‌ای را برای ایران ایجاد نخواهد کرد. وی بر کنترل فضای روانی و هیجانی ناشی از این مکانیسم تأکید کرد تا از افزایش غیرمنطقی قیمت دلار جلوگیری شود.

تحلیل و بررسی

محمد واعظ برزانی، اقتصاددان، معتقد است که مکانیسم ماشه نمی‌تواند محدودیت‌های جدی تازه‌ای برای اقتصاد ایران به وجود آورد. وی افزود که این ابزار بیشتر تأثیری روانی بر فعالان بازار و سرمایه‌گذاران دارد. انتظارات تعدیلی پس از اجرای این مکانیسم ممکن است باعث بازگشت نرخ ارز و طلا به سطوح واقعی شود.

برزانی خاطرنشان کرد: نوسانات بازار ارز و سکه پس از اجرای مکانیسم ماشه به کاهش ارزش این دارایی‌ها منجر می‌شود و افراد غیرحرفه‌ای که به دنبال سود سریع هستند، ممکن است متضرر شوند.

این استاد دانشگاه تأکید کرد که نقش بانک مرکزی به‌عنوان بازارساز در شرایط خاص اعمال می‌شود و باید معامله‌گران از ورود به جریان‌های سوداگرانه پرهیز کنند.

جدول مقایسه ظرفیت‌های مثبت و منفی مکانیسم ماشه

تحلیل نهایی نشان می‌دهد که مکانیسم ماشه بیشتر جنبه تبلیغاتی داشته و تأثیر واقعی آن بر اقتصاد ایران محدود است. با فروکش کردن جو روانی، بازار ارز و طلا به تعادل بازمی‌گردد و ابزارهایی همچون افزایش ذخایر طلا می‌تواند فشار ناشی از چنین شوک‌هایی را کاهش دهد.