رودست بزرگ افغانستان به ایران/ ماجرا چیست؟

نقض تعهدات معاهده ۱۳۵۱

بر اساس معاهده ۱۳۵۱، افغانستان متعهد شده است سالانه ۸۲۰ میلیون متر مکعب آب از رودخانه هیرمند به ایران منتقل کند. با این حال، در سال آبی گذشته تنها ۱۱۹ میلیون متر مکعب یعنی حدود ۱۶ درصد از حقابه ایران به کشورمان انتقال داده شده است. این میزان نشان‌دهنده عدم پایبندی طرف افغان به تعهدات خود است که پیامدهای محیط زیستی و اجتماعی گسترده‌ای دارد.

تالاب هامون در مسیر نابودی

تالاب هامون به عنوان منبع حیات، صیادی و دامپروری در منطقه سیستان هم اکنون کاملاً خشک شده است. این تغییرات، سبب شده تا این منطقه به کانون تولید گرد و غبار تبدیل شود و آسیب‌های جدی به اقتصاد محلی وارد شود. بسیاری از ساکنان این منطقه به دلیل تخریب محیط زیست مجبور به مهاجرت شده‌اند.

نقش سدها و فشار ژئوپلیتیکی

برخی از کارشناسان معتقدند که سیاست‌های آبی کابل فراتر از مسائل زیست‌محیطی بوده و ابزاری برای ایجاد فشار ژئوپلیتیکی بر ایران است. سد کمال‌خان یکی از پروژه‌های استراتژیک افغانستان در نزدیکی مرز ایران است که هدف اصلی آن کنترل کامل بر جریان آب و استفاده از آن به عنوان ابزار چانه‌زنی است. این نوع سیاست‌ها می‌تواند امنیت زیستی، غذایی و اجتماعی منطقه سیستان را به صورت جدی تهدید کند.

نیاز به اقدام دیپلماتیک

ایران بارها بر ضرورت پایبندی افغانستان به تعهدات خود تأکید کرده و خواستار استفاده از تمام ابزارهای دیپلماتیک برای احقاق حقوق آبی کشور شده است. با این حال، آمارها نشان می‌دهند که این تلاش‌ها تاکنون موفقیت‌آمیز نبوده‌اند. این امر ضرورت برنامه‌ریزی دقیق‌تر و همکاری بین‌المللی را دوچندان می‌کند.

جدول: مقایسه حقابه‌ها

اقدامات فوری و دقیق برای رفع این چالش‌ها ضروری بوده و شرایط حساس منطقه مستلزم تلاش مشترک میان ایران و افغانستان برای حل و فصل مشکلات است. استفاده از فناوری‌های نوین مدیریت آب و مذاکره در سطح بین‌المللی از جمله اقداماتی است که می‌تواند به بهبود شرایط کمک کند.