شوک خروج مهاجران افغان به اقتصاد ایران

ایران بدون افغان؛ تحول بزرگ در بازار کار یا چالش پیش‌رو؟

تا پایان بهار ۱۴۰۴، بیش از ۷۰۰ هزار مهاجر افغان از ایران خارج شده یا در آستانه بازگشت به کشور خود قرار دارند. این تغییر گسترده بازار کار کشور را در موقعیتی حساس قرار داده است. خروج این نیروی کار که حدود ۱۰ درصد از کل نیروی کار ایران را تشکیل می‌داد، به‌ویژه در بخش‌های پرزحمت و کم‌درآمد مانند ساخت‌وساز، کشاورزی و خدمات، اثرات عمیقی بر اقتصاد به جای گذاشته است.

در حوزه ساخت‌وساز، که مهاجران افغان ۴۰ تا ۶۰ درصد نیروی کار ساده و نیمه‌ماهر آن را تشکیل می‌دادند، افزایش ۳۰ تا ۵۰ درصدی دستمزدها و رشد ۲۵ درصدی هزینه ساخت مسکن در کلان‌شهرها گزارش شده است. این روند نه تنها قیمت خانه‌ها را بالا برده، بلکه پروژه‌ها را با تأخیر یا توقف مواجه ساخته است.

کشاورزی نیز با کمبود کارگران فصلی روبه‌رو شده و مناطق مهم تولید محصولات خاص مانند پسته در کرمان و زعفران در خراسان با ضایعات قابل توجهی ناشی از برداشت ناکافی مواجه‌اند.

خدمات شهری و صنایع کوچک نیز که وابسته به نیروی کار مهاجر بودند، با چالش جدی کمبود نیروی انسانی مواجه‌اند و افزایش دستمزدها، یافتن جایگزین ایرانی را دشوار کرده است.

با وجود این چالش‌ها، خروج افغان‌ها فرصتی برای بهبود بازار کار ایران محسوب می‌شود. کاهش بیکاری جوانان، افزایش دستمزدها و جذب نیروی کار به سمت مشاغل یدی می‌تواند به رسمی شدن بازار کار و گسترش پوشش بیمه‌ای کمک کند. همچنین کمبود نیروی کار ارزان، مشوقی برای اتوماسیون و بهره‌وری بیشتر در بخش‌های مختلف اقتصاد خواهد بود.

با این حال، جایگزینی نیروی کار مهاجر با کارگران ایرانی آسان نیست و افزایش هزینه‌های نیروی انسانی، مقاومت فرهنگی و نیاز به آموزش از موانع مهم این مسیر است. آینده بازار کار ایران در گرو سیاست‌های دقیق دولت و واکنش به این تحولات خواهد بود.